Klein groots gruttogebied

Vroegelingen daargelaten arriveren de meeste eind februari/eerste helft maart uit hun winterkwartieren: grutto’s. De vogels die onze nationale trots zijn. Of in elk geval: zouden moeten zijn. Nog enkele decennia terug telde ons land meer dan 100.000 broedparen van deze karakteristieke weidevogel. Nu schommelt dat aantal rond de 30.000.

De meeste komen uit West-Afrika. Maar er zijn er ook die in Zuid-Spanje of het zuiden van Portugal hebben overwinterd. Het is een bont gekleurd gezelschap van vogels die nog het lichtgrijze winterkleed dragen tot grutto’s die al prachtig roestrood kleuren. Vooral die al sterker gekleurde exemplaren zijn vaak IJslandse grutto’s. Dat is een andere ondersoort dan die bij ons in de weilanden te vinden is. Deze ‘IJslanders’ trekken in toenemende mate door in Nederland en zijn dan vooral in getijdengebieden zijn aan te treffen.

Bij aankomst zijn alle grutto’s nog volop in de ‘groepsmodus’. Alleen in het broedseizoen zijn de paartjes meer op zichzelf. Dat duurt nog even. Eerst bijkomen van de reis, acclimatiseren en goed eten voordat het energievretende broedseizoen begint, eind maart.

Grutto’s verblijven tot die tijd in plasdrasgebieden. Daar zijn ze veilig, kunnen ze rusten en goed eten van de wormen en emelten uit de iets hogere, maar nog altijd drassige delen van het grasland. Dergelijke gebiedjes liggen verspreid over het land. In de Eempolder bijvoorbeeld, of in het Ilperveld, langs de uiterwaarden, in Friesland en Groningen natuurlijk. En… op een bijzonder stukje land, ingeklemd tussen bedrijven, hoogbouw en de snelwegen A9 en A2: het Landje van Geijsel.

De grutto’s die hier neerstrijken hebben alles te danken aan een boer in de Holendrechterpolder, die begin jaren negentig een rigoureus besluit nam. Hij werd natuurboer. Kunstmest maakte plaats voor ruige mest uit de potstal, maaidata werden uitgesteld totdat de weidevogelkuikens veilig waren. En in het vroege voorjaar werd een groot deel van zijn land plasdras gezet. Het bleek als een magneet te werken op tal van weidevogels.

Met als opvallendste aanwezige: de duizenden grutto’s die hier vanaf eind februari in wisselende groepsgroottes een goede maand verblijven. Niet alleen Nederlandse broedvogels. Dankzij grutto’s met kleurringen om de poten – én de inspanningen van de mensen die die ringen ‘aflezen’ – is vastgesteld dat hier ook broedvogels uit bijvoorbeeld Duitsland en Denemarken en dus ook uit IJsland pleisteren. De kleurringen maken de vogels individueel herkenbaar op afstand.

Al snel kreeg dit vogelparadijs bekendheid én een naam, naar de boer die het bedrijf midden jaren zestig van zijn vader overnam: Landje van Geijsel.

Naast de duizenden grutto’s bezoeken vele andere soorten vogels de plasdras. De lijst is ellenlang. Alleen al in de eerste elf maanden van 2023 werden er 123 vogelsoorten gespot. Van kieviten, tureluurs en kemphanen op doortrek tot wintertalingen, krakeenden en wulpen. Ook al trekt een groot deel door, het Landje van Geijsel kent ook in het broedseizoen een ongekende vogelrijkdom. Vaste broedvogels zijn er onder meer kievit, tureluur, slobeend en een aantal paartjes van de grutto. Ook de steltkluut is er de laatste jaren regelmatig te gast met zelfs enkele broedgevallen.

Inmiddels heeft dit boerenland van bescheiden omvang een grote reputatie en is de toekomst verzekerd sinds Landschap Noord-Holland het gebied in 2019 verwierf. Halverwege januari wordt het waterpeil opgevoerd en dat blijft zo tot eind april, begin mei. Het beheer is volledig gericht op behoud van het grasland en het tegengaan van de ontwikkeling van moerasvegetatie. In de zomer en het najaar wordt er beweid en/of gemaaid.

Met het behoud van dit kleine stukje boerenland wordt groots werk geleverd voor de bescherming van de grutto, waarvoor ons land zo’n voorname plaats inneemt. Die bescherming is veelomvattend. Van het veiligstellen van de overwinteringsgebieden in West-Afrika en belangrijke tussenstops als de monding van de Taag tot het omvangrijke Aanvalsplan Grutto. Alleen met de inzet van een veelheid aan partijen kunnen we onze nationale trots in ere houden.