Op de bres voor de vogels van de Vecht

“Kijk, in deze plas zitten vaak veel smienten en kuifeenden”, wijst Johan Poffers vanaf een brug over de Vecht. “Het was de bedoeling dat hier een mooie rietkraag zou ontstaan, voor rietgors, kleine karekiet, blauwborst, baardmannetje... Maar toen kwamen de grauwe ganzen, haha! Die graasden het allemaal weg.”

Toch is Poffers blij met het nieuwe, halfnatuurlijke rivierlandschap, ontstaan dankzij grootschalige natuurontwikkeling. De Vecht mag weer kronkelen, er zijn nevengeulen en plasdrasgebieden.

“Het is een mooi begin, maar van mij mag er altijd nog wel meer natuur bijkomen”, zegt Poffers met een schalkse lach. “En kijk, daar heb je er weer eentje.” Hij wijst naar een bootje met een grote buitenboordmotor. Het vaart niet eens op volle kracht, maar toch slaan er forse boeggolven tegen beide oevers. De vegetatie zwiept heen en weer. “Daar kan dus geen fuut meer broeden. De eieren rollen zo in ’t water. En deze boot gaat nog niet eens zo hard. Gisteravond zag ik er een, daarginds” – hij wijst richting open veld – “en die had een drie keer zo hoge boeggolf. Die zette lekker even het gas erop. Pal daarnaast zaten twee-, driehonderd wulpen, die allemaal de lucht in gingen. Doodzonde. Want dat gebeurt achter mekaar door. De verstoring is hier enorm.”

Het wel en wee van de Overijsselse Vecht houdt Poffers al jarenlang bezig. Hij woont in Hardenberg, waar de rivier de binnenstad doorsnijdt op weg van Gramsbergen – bij de Duitse grens, waar de Vecht ons land binnenkomt – naar Ommen, Dalfsen en Zwolle. Hier is in recente jaren de recreatie sterk toegenomen, en dat heeft gevolgen voor de natuur. Tientallen, ja soms zelfs honderd bootjes en sloepen varen hier dagelijks voorbij.

“Je moet bedenken dat de Vecht maar maximaal 40 meter breed is”, zegt Poffers. “Verstoring is dan gauw gedaan. Je ziet van alles gebeuren: speedboten met zo’n binnenband erachter, waar mensen zich op laten voortslepen. Bootjes met luide muziek, die pal langs de rietkragen varen. Snelheidsduivels die zo’n 40, 50 kilometer per uur gaan. En ze gaan ook overal aan land waar dat niet mag. Dan is er zo’n mooie, plasdrasse oever, en dan gaan de mensen daar strandvolleyballen.”

We fietsen verder langs een nevengeul met een paar hoge, dode bomen erlangs. “Even kijken of hij er zit”, zegt Poffers, en hij speurt aandachtig het gebied af. “De visarend. Die hangt hier regelmatig rond. Geweldig mooi om te zien.” Maar vandaag is hij er niet. Er vliegen wel grote groepen ganzen over, in keurige V-formatie. “Hier zitten ook vaak lepelaars”, merkt Poffers op. “Grote zilverreigers, kievieten, wulpen en andere trekvogels. En in het voorjaar ook veel grutto’s en scholeksters.”

Die voelen zich hier thuis sinds de realisatie van het Vechtpark, een breed groen gebied aan weerszijden van de Vecht in Hardenberg. Poffers heeft een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling daarvan. Dat alles doet hij als vrijwilliger, als lid van Natuur en Milieu De Vechtstreek en het IVN. In het verleden kreeg hij van Vogelbescherming de Gouden Lepelaar uitgereikt vanwege zijn verdienste voor vogels. Poffers werkte lang in de trailerbouw en raakte door een ongeval arbeidsongeschikt, maar lobbyen kan hij nog als de beste. “Ik praat mee aan bestuurstafels, ik houd lezingen, ik stuur brieven. En elke week maak ik bij de provincie melding van overlast, met foto’s en filmpjes erbij. De handhavers zeggen: we gaan ermee aan de slag. Maar de uitvoering is nog allesbehalve ideaal.”

Regels zijn er in principe voldoende, benadrukt Poffers. Je mag hier maar 9 kilometer per uur varen, en je mag de natuur niet verstoren. “Het probleem zit hem in de handhaving”, ziet Poffers. “Die is echt onvoldoende. Als de kat van huis is, dansen de muizen op tafel. En de handhavers van de provincie zijn niet genoeg flexibel: ze gaan naar buiten op vooraf geplande dagen, ook als regent. En dan zeggen ze dus: er is niks aan de hand. Maar op een mooie zomerse dag spelen er hele andere dingen.”

Van Poffers mogen de regels toch ook strenger. “Bijvoorbeeld een zonering in tijd en ruimte”, zegt hij. “Dat je bepaalde stukken afsluit in het broedseizoen. Dat je niet in de schemer mag varen. En dat je meer borden neerzet met: ‘Niet betreden, vogelrustgebied’, en daar dan ook strikt op handhaaft. Plus natuurlijk een verbod op speedboten. Handaangedreven bootjes en sloepen, dáár is dit stuk Vecht voor bedoeld.”

Daarnaast wijst Poffers op het belang van goede monitoring van vogels, die er nu niet is. Ook die maatregel stond al als aanbevelingen in een rapport van onderzoeksbureau Tauw 2011, over verstoring van watervogels door recreatie. Dat rapport was gemaakt in opdracht van het Waterschap. Poffers: “Maar met die aanbevelingen is nooit iets gedaan. Alles moet maar kunnen. De natuur wordt ondergeschikt gemaakt aan die recreatie.”

Verbeteringen van de natuurkwaliteit staan deels al wel omschreven in het natuurbeheerplan van de Vecht, vervolgt Poffers, zoals plannen voor kleinschalige vluchtplekken voor watervogels. “Maar ik zeg altijd maar: eerst zien, dan geloven. Want tegelijkertijd komen er steeds meer voorzieningen bij, zoals campings en wandelpaden op plekken waar dat niet verstandig is. De natuur van het Vechtgebied is al zo versnipperd.”

Het is niet één ontwikkeling die volgens Poffers schadelijk is voor de natuur. “Het is de opeenstapeling. Soms zijn er ook maatregelen met de beste bedoelingen, zoals de speelvoorzieningen voor kinderen hier in het Vechtpark. Hartstikke mooi, we moeten die jeugd naar buiten krijgen. Maar precies in dit veldje zaten vroeger veel patrijzen. Die zie je hier nu bijna niet meer.”

Zijn er ook weleens successen? “Jazeker”, zegt Poffers, weer op de fiets naar zijn huis. “Dat we hier nu zoveel nieuwe natuur hebben, dat is natuurlijk winst. Dat je ziet dat er soorten bij komen. Lepelaars, visarend… wie had dat gedacht.” Hij is even stil. “Maar tegelijkertijd ontdekt de recreant die natuur ook. Ik zie dat dat vaak misgaat. De bal ligt nu echt bij de provincie. Ze hébben de bevoegdheid en de middelen om die misstanden aan te pakken, bijvoorbeeld door vergunningen aan te passen of zelfs in te trekken. Maar ze doen het niet.”

Maar dan, bijna bij zijn huis, wijst hij toch nog even op een mooi lichtpuntje: tientallen grote ‘flats’ voor gierzwaluwen, hoog in de nokken van alle huizen in de wijk. “Ja, ik was wezen praten bij de woningbouwvereniging”, glundert Poffers. “Die willen heus wel groen doen, als je ze maar vertelt hóe. Zo voorkomen ze later procedures, en werken ze aan hun imago. Ja, daar zou de provincie wel een voorbeeld aan kunnen nemen.”