Kennis moet rust brengen op de hoogwatervluchtplaats

In een eerder onderzoek hebben Sovon Vogelonderzoek en de bureau’s Altenburg en Wymenga en Ecospace de belangrijkste knelpunten aangegeven in het palet van hoogwatervluchtplaatsen rond de Waddenzee. Door de concrete aantallen vogels op de hvp’s naast de voedselbeschikbaarheid in de wijde omgeving te leggen, gaf hun rapport aan waar de hvp’s liggen die veel minder vogels trekken dan verwacht. Blanksma: “Een belangrijke reden waarom die hvp’s ‘onderbezet zijn’, kan verstoring door mensen zijn. Daar zijn wij in dit deelproject mee aan de slag gegaan.”

Volgens Blanksma is gebrek aan kennis een belangrijk probleem bij de broodnodige rust voor wadvogels. “Mensen hebben vaak geen idee wat het effect is op vogels, wanneer zij bijvoorbeeld de kortste lijn kiezen tussen de duinen en de zee. Als daar toevallig een stuk groen strand tussen ligt, waar honderden of misschien wel duizenden vogels zitten te rusten, vinden ze het misschien zelfs wel spectaculair, wanneer die allemaal de lucht ingaan als zij erlangs lopen.”

Het voordehand liggende wapen tegen onwetendheid is voorlichting, benadrukt Blanksma. “Dat kan gaan via informatiepanelen bij strandopgangen. Daarvoor zoeken we ook samenwerking tussen de verschillende Waddeneilanden, zodat recreanten op alle eilanden dezelfde borden zien met een eenduidig verhaal.
We werken ook samen met strandpaviljoens, want dat zijn ook logische plekken om bezoekers uit te leggen dat vogels de rust keihard nodig hebben tijdens hoogwater. Strandpaviljoenen vinden het vaak een aanwinst om leuke informatie in de vorm van bijvoorbeeld bingokaarten of een scheurblok te bieden, waarop wadvogels afgebeeld staan.”

Op ander plekken kan geleiding van het bezoek belangrijk zijn, legt Blanksma uit. “Op de oostpunt van Terschelling, bij de Boschplaat, ligt een belangrijke hvp op de Koffieboonenplaat. Die ligt precies op een heel logisch rondje dat veel recreanten daar willen lopen. We proberen daar met paaltjes aan te geven waar een alternatieve route loopt, waar mensen veel minder verstoren. Daarnaast hopen we voor het komend broedseizoen ook een webcam neer te zetten. Bezoekers kunnen dan in de keet, bij de vrijwillige vogelwachters aan het begin van de Boschplaat, letterlijk al een kijkje nemen op de hvp, waar ze dan meteen informatie krijgen over waarom het belangrijk is dat ze daar niet te dichtbij komen.”

Niet alles is met eenvoudige voorlichting op te lossen, weet Blanksma. “Op veel plekken heb je te maken met de plaatselijke cultuur en tradities. Dan kan je natuurlijk niet als relatieve buitenstaander ineens komen vertellen dat mensen vanaf nu niet meer via dat heel oude trappetje de kwelder op mogen, omdat ze daar de vogels verstoren. Op dat soort plekken is de samenwerking met plaatselijke terreinbeheerders en ook ondernemers in bijvoorbeeld de horeca heel belangrijk. Het gaat niet om het opgeheven vingertje, het gaat vooral om het uitleggen waarom en het samen zoeken naar een goede oplossing.”

Toch is ook dat opgeheven en soms zelfs bestraffende vingertje op gezette tijden wel nodig. Dat speelt bijvoorbeeld rond de Engelsmanplaat, waar watersporters nog wel eens de rust verstoren. Blanksma: “Met de schippers van de Bruine Vloot kunnen we wat dat betreft nog wel afspraken maken. Met bijvoorbeeld kitesurfers is dat soms ook nodig. De bijzondere opsporingsambtenaren bij de terreinbeheerders op de eilanden, de boa-boswachters dus, werken daarbij nauw samen met collega’s op andere eilanden of op de vaste wal, maar die afstemming tussen eilanden en vaste wal kan nog beter. Een Boa-dag, waarbij ook de Waddenunit van LNV, de gemeenten en de politie uitgenodigd worden, kan daarbij helpen. Wanneer watersporters zich niet laten pakken op een plek waar ze duidelijk in overtreding zijn, kunnen collega’s ze elders misschien wel in de kraag vatten.”

Sinds het afgelopen jaar staat er bij de belangrijke hvp op de Westhoek, iets ten noordoosten van Harlingen een getijdenwijzer. Dit is een heel bijzonder soort informatiebord. Bij laagwater geeft het aan dat je gerust van de kwelder kan genieten, maar komt het water boven een bepaalde grens, dan vraagt de getijdenwijzer mensen om de kwelder niet te betreden vanwege de rustende vogels.
De eerste ervaringen leren dat nota bene vogelliefhebbers met telescopen en telelenzen zich niet altijd wat aantrekken van die waarschuwing. De aantrekkingskracht van de enorme aantallen vogels die dichter en dichter naar de rand van de kwelder kruipen is blijkbaar soms te groot. “Ook daar helpt uiteindelijk maar één ding”, denkt Blanksma. “Communicatie! Recreanten moeten zich realiseren wat hun invloed op de omgeving is en waar ze rekening mee moeten houden. Maar waar dit niet werkt, kunnen ‘optische barrières’ als een klaphekje of als allerlaatste opties verplichting en handhaving oplossingen zijn."