Dankzij getijdenwijzer gaan recreatie en vogelrust samen

Vogelbescherming en It Fryske Gea hebben een ‘getijdenwijzer’ op de kwelder van het Friese Westhoek geplaatst. De getijdenwijzer is een fraai vormgegeven constructie die bezoekers informatie geeft over toegang tot de kwelder. Bij hoogwater zijn wadvogels afgesneden van hun voedsel en hebben ze de kwelder nodig om uit te rusten. De getijdenwijzer geeft dan aan om de kwelder te vermijden.

Tellingen laten een aanhoudende daling van diverse soorten vogels in het Waddengebied zien. Het behoud van rustige plekken, zoals de kwelder bij Westhoek, is daarom van groot belang. Vanaf de dijk zijn de vogels overigens nog steeds goed te zien.

En dat is een prachtig gezicht! Tienduizenden vogels strijken er als het water hoog staat neer. Soorten als bonte strandloper, kanoet, zilverplevier en rosse grutto kunnen dan niet bij hun voedsel op de ondergelopen slikken in de Waddenzee en rusten uit op dit hoger gelegen gebied net buiten de dijk.

Mensen komen hier dan ook graag naartoe om het natuurschoon te bewonderen: omwonenden die hun hond uitlaten, toeristen, vogelaars. Alleen: “Als voorbijgangers te dichtbij komen, vliegen duizenden vogels op, die daarmee hun kostbare energie verspillen”, zegt Ingrid Aaldijk.

Jan Jelle Jongsma, districtshoofd bij It Fryske Gea: “We zien dat al die bezoekers onbedoeld verstoring veroorzaken voor rustende vogels. Met de komst van de getijdenwijzer proberen we de ideale balans te vinden tussen de noodzaak van rust van vogels en de ruimte voor het genieten door mensen.”

De vogels die rusten op de kwelder, zijn veelal doortrekkers en overwinteraars. Je kunt ze zien als topatleten, legt Aaldijk uit, die topfit moeten zijn voor de wedstrijd: “Ze leggen enorme afstanden af tussen broedgebieden en overwinterplaatsen. Daarvoor moeten ze veel eten en veel rusten, om opgevet en uitgerust te kunnen beginnen aan hun vlucht van soms duizenden kilometers. Als ze verstoord worden, raken ze onnodig veel energie kwijt, dan vertrekken ze in slechtere conditie.”

En de vogels hebben het al zwaar. “Door klimaatverandering stijgt de watertemperatuur, wat ten koste gaat van hun voedsel. Dan wil je ze het niet nog lastiger maken.”

De meeste mensen zijn graag bereid om zich zo te gedragen dat ze vogels niet verstoren, blijkt uit onderzoek van de Waddenvereniging. Ze weten alleen niet wat ze daarvoor moeten doen. “De getijdenwijzer geeft daar antwoord op. Het scherm geeft in real time aan wanneer je op afstand moet blijven van de kwelder, omdat het hoogwater is en de vogels rusten. Dan kun je op de dijk genieten van de vogels. En als het laagwater is, zitten de vogels verderop op het wad om te foerageren. Dan geeft de getijdenwijzer aan dat je kwelder kunt betreden.”

De getijdenwijzer is een initiatief van Vogelbescherming en It Fryske Gea. Het is een unieke manier om bezoekers te waarschuwen. Aaldijk: “Een gebied voor een bepaalde tijd afsluiten, bijvoorbeeld tijdens het broedseizoen, is al heel gebruikelijk. Maar op deze manier ‘dynamisch zoneren’ – dus advies om het gebied wel of niet te betreden op basis van realtime informatie – gebeurt volgens ons nog nergens ter wereld.”

Bij zo’n innovatief project is het spannend hoe de resultaten zullen zijn. “Dat gaan we nu meten. Dat doen we niet alleen door te tellen, bijvoorbeeld hoeveel verstoringen er nog zijn. Maar ook door in gesprek te gaan met bezoekers: wat vinden zij van de getijdenwijzer, en wat zijn hun beweegredenen om het advies van de getijdenwijzer wel of niet op te volgen? Het kan zijn dat niet alle reacties positief zijn; dat is ook goed, dan kunnen we aanpassingen doen om het concept te verbeteren. Dat hoort bij een pilot: je komt erachter door het te testen.”

Ook wordt de getijdenwijzer komende tijd nog verder ingeregeld. Hij gebruikt nu data van het dichtstbijzijnde meetpunt in Harlingen. Maar door windkracht, windrichting en de helling van het talud kan de waterhoogte bij Westhoek afwijken. Aaldijk: “Hoe beter we de zuil kunnen inregelen, hoe beter deze het juiste moment kiest om aan te geven of de kwelder wel of niet betreden kan worden. Dus hoe beter mensen en vogels samen gebruik kunnen maken van dit waardevolle gebied.”