100 jaar BirdLife

Vogelbescherming werd opgericht in 1899. Mede als reactie op de ‘gruwelmode’ waarbij veren en zelfs hele opgezette vogels (zoals sterns) op dameshoeden terecht kwamen. Daarmee is Vogelbescherming de oudste natuurbeschermingsorganisatie van Nederland. Vogelbescherming stond niet lang daarna aan de wieg van de eerste Vogelwet uit 1912, die destijds uniek was voor Europa. In één klap werden bijna alle inheemse vogelsoorten wettelijk beschermd. 

Op 22 juni 1922 was een afvaardiging van Nederlandse vogelbeschermers, de heren Burdet en Van Tienhoven, aanwezig in Londen toen The International Council for Bird Preservation (ICBP) werd opgericht. En zo stond Vogelbescherming ook aan de basis van het vogels beschermen over landsgrenzen heen.

In een andere opzet werd de ICBP in 1993 BirdLife International waarvan Vogelbescherming de trotse Nederlandse Partner is.

117 non-gouvernementele organisaties uit 115 landen vormen samen BirdLife International. Ben je lid van de BirdLife-familie dan betekent dat een kwaliteitskeurmerk: het zijn solide organisaties die zich inzetten voor natuur en vogels.

Sommige organisaties, veelal uit armere landen, krijgen gedurende een aantal jaren hulp van een meer (kapitaal)krachtige Partner voordat ze zelf volledig Partner zijn. Vogelbescherming was op die manier nauw betrokken bij het tot wasdom komen van de vogelbeschermingsorganisaties in Marokko, Mauritanië, Tunesië, Indonesië en eerder Oekraïne.

In totaal telt BirdLife wereldwijd zo’n 10 miljoen leden en supporters en beheert het zo’n 2000 natuurgebieden, waaronder 2 miljoen hectare tropisch regenwoud. Daarmee is BirdLife International de grootste natuurorganisatie ter wereld.

Elke Partner van BirdLife geeft in eigen land handen en voeten aan de strategie van BirdLife, afgestemd op de eigen situatie en geschiedenis. Waar Vogelbescherming geen natuurgebieden beheert, heeft bijvoorbeeld de Britse RSPB er vele, wat om een andere aanpak vraagt.

BirdLife richt zich overal op de bescherming van soorten, met als oogmerk dat vogels niet uitsterven en ‘gewone’ vogels ook gewoon blijven. Maar ook op het beschermen van leefgebieden van vogels. En op systemen, zoals hoe voedsel duurzamer geproduceerd kan worden. En niet in de laatste plaats: op mensen; hoe zij betrokken kunnen worden bij het beschermen van natuur en ervan kunnen genieten.

Het werk van BirdLife is gebaseerd op wetenschappelijk kennis en monitoring van vogels. Gaat het goed of slecht met een soort? Wat zijn de oorzaken? Wat zijn effectieve maatregelen om daar iets aan te doen? BirdLife heeft bijvoorbeeld samen met IUCN wereldwijde Rode Lijsten van bedreigde vogels opgesteld. Die vervullen een belangrijke rol bij het overtuigen van overheden om in actie te komen voor bedreigde soorten.

Een ander BirdLife-concept met veel impact  – waar ook Vogelbescherming een belangrijke rol bij speelde – is dat van de Important Bird Aerea (IBA). Deze IBA’s zijn in de EU gebruikt bij het opzetten van het Natura 2000-netwerk van beschermde natuurgebieden. Niet zaligmakend, maar wel de best beschermede natuur ter wereld.

Om trekvogels effectief te beschermen, moeten de belangrijke plekken langs de gehele trekroute veilig zijn. BirdLife heeft daarmee vele successen geboekt langs de diverse trekroutes die vogels erop na houden, zoals recent nog in de Gele Zee.

Het beschermen van leefgebieden is ook een belangrijk speerpunt. Zo wisten BirdLife Partners het iconische Lake Natron in Tanzania – waar 2,5 miljoen kleine flamingo’s leven – te redden van onzalige exploitatieplannen.

In totaal hebben intussen 726 (ernstig) bedreigde soorten direct geprofiteerd van maatregelen en acties van BirdLife Partners. Een bekend voorbeeld is de lepelbekstrandloper die op het punt stond uit te sterven en waarmee het nu beter gaat, al is het leed nog niet helemaal geleden.

En bij de kusten van Zuid-Afrika zorgde BirdLife ervoor dat er 99% minder albatrossen als bijvangst genoteerd werden dankzij een andere manier van vissen. In beide gevallen kon Vogelbescherming daarbij een rol als co-financier spelen.

Oud, groot, doordacht, invloedrijk: er is veel lof te zingen op BirdLife. En dat is tijdens een eeuwfeest zeker gepast. Maar duidelijk is ook dat de staat van de natuur ernstig te wensen overlaat. De planeet is zelfs in gevaar, en daarmee ons eigen voortbestaan. In september presenteert BirdLife tijdens een internationaal congres een nieuwe aanpak voor het komende decennium, in lijn met de urgentie van de biodiversiteits- en klimaatcrisis. Geen vrolijke boodschap na 100 jaar, wel een noodzakelijke.