Grauwe fitis
Greenish warbler, Phylloscopus trochiloides - Boszangers (Phylloscopidae)
Een van de zeldzame boszangers uit noordoostelijke wouden die in het voorjaar en vroege najaar in Nederland kunnen opduiken. De grauwe fitis heeft het formaat van een tjiftjaf, maar verschilt onder meer door een duidelijke wenkbrauwstreep en een smal vleugelstreepje. Heeft minstens één keer gebroed in Nederland.
Snel naar informatie over:
Herkenning
De grauwe fitis heeft het formaat en voorkomen van een tjiftaf. Hij is te herkennen aan een duidelijke lichte wenkbrauwstreep, die breder is boven en achter het oog en die aan de voorkant doorloopt tot op het voorhoofd. Verder heeft de grauwe fitis een donkere oogstreep, die vanaf het oog niet helemaal tot de snavel doorloopt. De rug is groen met een zweem van grijs. Opvallend is ook de korte, smalle vleugelstreep. Af en toe is ook de aanzet tot een tweede streepje te zien. Donkere poten en bovensnavel. Ondersnavel oranje.
Geluid
Roep: een scherp en snel achter elkaar voortgebracht tweelettergrepig 'tsli-u'. Zang is een klaterend riedeltje, dat met een heldere roep begint en daarna in een hortend ritme wordt afgewerkt. 'Tsli! tjutjutju-te-tjutjutju'. Soms eidigend met een triller.
10-11,5 cm
Leefwijze
Broeden
Grauwe fitissen broeden vanaf mei tot medio augustus. Ze hebben één broedsel met 3 tot 7 eieren. Het nest wordt gebouwd door de vrouw en bestaat uit mos, grasstengels, bladeren en dierenharen. Doorgaans op de grond, onder gevallen boomstronken, onder rotsen of in spleten in rivieroevers of oude muren. De eieren worden in 12-13 dagen uitgebroed door het vrouwtje. Na zo’n twee weken zijn de jongen vliegvlug. Nog eens 15 dagen later zijn de jongen zelfstandig.
Leefgebied
Broedt in een uitgestrekt gebied: globaal vanaf de Baltische staten tot diep in China. Broedt in loofbos en gemengde bossen, maar ook in parken, tuinen en bosjes met populieren en wilgen bij rivieren en in moerassen. Buiten het broedseizoen te vinden in groenblijvende bossen, aanplantingen, bosschages langs wegen, doornstruiken en in tuinen.
Voedsel
Eet voornamelijk kleine ongewervelden, met name eendagsvliegen, kleinere libellen (tot 3 cm), sprinkhanen, vliegen, nachtvlinders en hun rupsen, bijen, kevers en spinnen. Af en toe ook vlierbessen en zaadjes. Zoekt voedsel van lage struiken tot hoog in het bladerdak en is daarbij heel beweeglijk. Bidt ook geregeld en vangt insecten in vlucht.
Vogeltrek
De grauwe fitissen die op doortrek in West-Europa opduiken, overwinteren normaal gesproken in Nepal, India en Sri Lanka. In Nederland is het een zeldzame doortrekker vanaf eind mei tot diep in juni, en vanaf eind augustus tot oktober. Soms blijven grauwe fitissen in het voorjaar lang in Nederland hangen. Dat heeft al geleid tot een broedgeval op Schiermonnikoog.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
Broedgebied in Noordoost-Europa breidt zich langzaam uit naar het noordwesten. De grauwe fitis wordt tegenwoordig dan ook jaarlijks gezien in Nederland. Het is nu een zeldzame doortrekker vanaf eind mei tot diep in juni, en vanaf eind augustus tot oktober. Soms blijven grauwe fitissen in het voorjaar lang in Nederland hangen. Dat heeft al geleid tot een broedgeval op Schiermonnikoog in 2003.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 0-1 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | 1-100 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Grauwe fitissen worden in Nederland vooral gezien aan de kust. In mei en juni komen veruit de meeste waarnemingen uit Noord-Nederland. Op de Waddeneilanden maak je dan de meeste kans.
In Europa
Broedt van noordoostelijk Duitsland, Polen, de Baltische staten, Wit-Rusland, Oekraïne en oostelijk Finland tot diep in Rusland. Zeldzame maar regelmatige doortrekker in Midden- en Noordwest-Europa.
Meer informatie
Bescherming
Deze soort geldt als wereldwijd niet bedreigd.
Wat wij doen
Vogelbescherming zet zich in voor een algehele verbetering van de natuurkwaliteit in Nederland. Daar profiteren ook dwaalgasten van.
Wat kun jij doen
Verstoor geen dwaalgasten en respecteer de aanwijzingen van terreinbeheerders. Gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk kunnen belangrijk bijdragen aan een basiskwaliteit natuur in Nederland, waardoor het voor vogels aantrekkelijker wordt om in Nederland te verblijven.
Meer weten?
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De grauwe fitis is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grauwe fitissen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grauwe fitis wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate op doortrek in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal