Raaf
Northern Raven, Corvus corax - Kraaien (Corvidae)
Rode lijst
De raaf is een verspreide stand- en zwerfvogel van allerlei soorten leefgebieden, waaronder bossen, extensieve landbouwgebieden (in Nederland), klifkusten. Het nest wordt zowel hoog in bomen (Nederland) als op afgelegen rotsige plekken gebouwd. Raven zijn magnifieke vliegers die zich in de baltsvlucht bijna helemaal omdraaien. Ze eten alles, onder meer aas, diverse zaden en vruchten, insecten en gewervelden tot de grootte van een konijn. Misschien onverwachts, maar de raaf behoort tot de familie van de zangvogels.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Zeer grote, geheel zwarte vogel, met groene/blauwe/paarse glans. Zonder directe vergelijking kan het wel moeilijk zijn het grootteverschil met zwarte kraai te zien. Valt verder op door zijn zware, lange snavel, in vlucht een waaiervormige staart en grote kop en een ander geluid. Als je de raaf van dichtbij ziet, is een duidelijk kenmerk de bevedering die de snavel voor meer dan de helft bedekt. Kan zeer goed zweven op thermiek als een roofvogel (in tegenstelling tot zwarte kraai). Wordt vaak ontdekt door de kenmerkende roep.
Geluid
Produceert veel verschillende geluiden, waarvan een rauw, rollend 'kroa-kroa' het vaakst te horen is.
54-67 cm, spanwijdte 120 cm
Leefwijze
Broeden
Territoriaal, niet broedende raven leven in groepen. Raven zijn partners voor het leven. Samen verzorgen ze het nest, waarbij het mannetje meer materiaal verzamelt en het vrouwtje meer bouwt aan het brede, platte nest; regelmatig in de kruin van een boom, tot wel 30 meter hoog. Broedt al vroeg, vanaf eind februari kunnen de 4-6 eieren worden gelegd. Na 20-25 dagen komen de eieren al uit, maar dan zitten de jongen nog 4-7 weken op het nest, en zelfs daarna kunnen ze nog enkele maanden in de omgeving rondhangen, om pas aan het eind van de zomer de geboortegrond te verlaten.
Leefgebied
Raven leven in Nederland in uitgestrekte gebieden waarin bossen en heide elkaar afwisselen; steeds vaker ook in bosjes in cultuurland. Zoeken voedsel ver van de nestplaats en vliegen soms kilometers om in weilanden of kwelders te foerageren. Afhankelijk van gebieden die rijk zijn aan grondfauna.
Voedsel
Raven zijn alleseters en vindingrijk in het bemachtigen van voedsel. Voorkeur voor eiwitrijk dierlijk voedsel. De beschikbaarheid van dierkadavers met een menselijke (jacht) of natuurlijke herkomst (wintersterfte door voedselgebrek) is van groot belang voor de winteroverleving van raven.
Vogeltrek
Bij uitstek een standvogel. Raven kunnen voedselvluchten maken tot 30 km van hun plek vandaan, maar keren altijd terug.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
zeer schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig
In vroeger eeuwen was de raaf in Nederland een gewone en verspreide broedvogel. Door de vooral op bijgeloof berustende, felle bestrijding en de (vermeende) concurrentie met jagers nam de soort echter snel in aantal af, en rond 1900 was hij zeldzaam geworden. In 1944 vond in Zuid-Limburg het laatste broedgeval plaats. Sinds 1976 broeden er weer (geïntroduceerde) wilde raven in Nederland. Aanvankelijk alleen op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug, later ook elders, zoals in Flevoland, Noord- en Zuid-Holland. Is de laatste decennia sterk toegenomen als broedvogel, vooral in Drenthe.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 220-250 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 800-1000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - jaarrond aanwezig |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Vooral op en rond de Veluwe, de Utrechtse Heuvelrug en hier en daar in Flevoland (Oostvaardersplassen) kunnen we raven zien. Let dan goed op hun luchtshows. Raven zijn magnifieke vliegers die zich in de baltsvlucht bijna helemaal omdraaien.
In Europa
Raven komen overal in Europa voor, maar ontbreken onder meer opvallend in het westen van Duitsland, het noorden van Frankrijk en het oosten van Engeland, België en Luxemburg.
Meer informatie
Bescherming
Verdwenen als broedvogel halverwege de vorige eeuw door vervolging. Heeft zich uitgebreid na een aanvankelijk moeizame introductie in de jaren zestig en zeventig. Raven zijn tamelijk opportunistisch. Als er rustige nestplaatsen (in ouder bos) voorhanden zijn, in combinatie met open, voedselrijke gebieden (zowel in de winter als tijdens de broedtijd) dan kunnen raven zich verder uitbreiden als broedvogel. Gevoelig voor (illegale) vervolging (kan worden aangezien voor zwarte kraai). Gunstig is het laten liggen van kadavers van grote grazers, vooral in de winter.
De raaf staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming zet zich voor de bijzondere natuurkwaliteiten van de belangrijke Natura 2000-natuurgebieden in Nederland. Dat doen we door beleidsbeïnvloeding achter de schermen, kennisoverdracht en waar nodig juridische actie. Via ons netwerk van deskundige WetlandWachten heeft Vogelbescherming overal in Nederland ogen en oren in het veld.
Wat kun jij doen
Terreinbeherende organisaties kunnen de raaf helpen door dode grazers te laten liggen en te zorgen voor rustige broedplekken in een ouder bos. Overigens bleek op de Veluwe dat geconcentreerd storten van kadavers kan leiden tot afnemende broedprestaties (door concurrentie tussen broedparen en groepen niet-broedende raven, die zulke voedselbronnen monopoliseren). Verspreid storten of laten liggen is dus beter. Een mogelijk knelpunt in sommige gebieden is toenemende recreatiedruk in combinatie met verdere ontsluiting van bosgebieden (onder meer mountainbikeroutes in bossen).
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De raaf is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn raven beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de raaf wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van raven zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies zijn de nesten van raven wel het gehele jaar beschermd, omdat zij elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal