Nu te zien: de tapuit

De tapuit is bij ons een zeldzame broedvogel geworden. Vogelbescherming zet zich daarom – samen met andere organisaties – al jaren in om de tapuit te beschermen. Als doortrekker echter kunnen we hem gelukkig nog regelmatig tegen komen. September is er een hele goede maand voor. In augustus begint de trek, om midden september te pieken, waarna de aantallen langzaam maar zeker afnemen. Tot je soms diep in november nog een late trekker ziet.

Om zelf tapuiten op trek te zien, hoef je niet ’s morgens vroeg lang te staan op een vaste telpost. Nee, je fiets of loopt gewoon rond in open gebieden en zoekt naar tapuiten die op de grond of op een paaltje of een andere verhoging zitten. Erg kieskeurig is de tapuit niet: dat kunnen open duinen, heidevelden, akkers of graslanden zijn, hoewel hij wel een voorkeur heeft voor wat zandige situaties met veel kale grond. Ze trekken vaak op in kleine, heel af en toe grote, los-vaste groepen.

Tapuiten zoeken de hele dag voedsel op een kenmerkende wijze, waarbij ze vaak lang op een plek stilstaan om met gestrekte hals de omgeving af te zoeken op insecten, spinnen en andere geleedpotigen op de grond. Zien ze een prooi, dan rennen of vliegen ze erop af om hem te pakken. Een echte oogjager dus.

Bij ons trekken tapuiten door vanuit Scandinavië. Ook vogels uit Oost-Canada, Groenland en IJsland trekken door West-Europa, inclusief Nederland. Tapuiten broeden rond de hele Noordpool, tot zelfs in Alaska. Die trekken maar liefst 15.000 kilometer – enkele reis! – naar de Sahel in Afrika. Geen enkele zangvogel trekt zó ver. Dat komt in het geval van de tapuit doordat de soort sinds de laatste IJstijd zijn broedgebied sterk heeft uitgebreid naar Alaska, Canada en Groenland, maar traditioneel in Afrika is blijven overwinteren. Tapuiten uit Alaska en het westen van Canada trekken westwaarts. Zij steken de Beringstraat over en vliegen via Siberië en het overige Aziatische continent, over de Arabische woestijn naar Oost-Afrika.

Aan de kust kunnen in voor- en najaar concentraties van soms wel honderden tapuiten ontstaan, die eerder die dag van over zee zijn komen aanvliegen. Vogels die de nacht ervoor zijn weggetrokken, het zijn namelijk echte nachttrekkers. 7 september jl. maakte ik zelf op Texel zo’n fall mee, toen er honderden tapuiten op zowel de noordpunt van Texel, als op de Vliehors van Vlieland neerstreken. Dat gebeurde pas aan het eind van de middag. Vele tientallen tapuiten kwamen laag over zee aan vliegen, tegen de oostenwind in, om zichtbaar vermoeid op het strand en in de zeereep te ploffen. En dan moeten ze de komende tijd nog een héél eind – rest ons niets anders dan respect voor de tapuit.