Witte kwikstaart
White Wagtail, Motacilla alba - Kwikstaarten (Motacillidae)
De witte kwikstaart is een van de meest algemene broedvogels van Nederland. Vooral op het platteland te vinden. Op erven maar ook tussen de poten van koeien, paarden en schapen in de hoop dat die insecten of larven omhoogduwen. De witte kwikstaart beweegt voortdurend zijn staart op en neer. Broeden doen ze in schuren, nissen, onder dakpannen, maar ook in slootkanten en in de zeereep. Meestal in de menselijke omgeving.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Zwart-wit met witte vleugelstrepen en zwarte keel in prachtkleed. Het vrouwtje is minder uitgesproken zwart-wit getekend. De witte kwikstaart heeft een lange staart die voortdurend heen en weer wordt bewogen. Jonge vogels zijn valer en hebben veel wit op de kop. Diepe golvende vlucht. De witte kwikstaart lijkt veel op de rouwkwikstaart. Bij die soort heeft de man echter een zwarte rug die overgaat in zwarte kopkap en in andere kleden verschilt de rouwkwikstaart van de 'witte kwik' door de zwarte stuit en donkergrijze flanken en meer wit in de vleugel.
Geluid
Meest gebruikte roep een schel, "tsi-tsick!" In territorium een vloeiend "tsji-liét". Kan ook langdurig en gevarieerd zingen.
16,5-19 cm
PARTRIDGE
Leefwijze
Broeden
Broedt van april tot augustus. Heeft één à twee nesten per jaar met meestal 4-6 eieren. Broedduur: 12-14 dagen. Nestelt vooral op het platteland, vaak op huizen, schuren of onder bruggen. De jongen zitten zo'n 13-14 dagen op het nest. Ze worden na het uitvliegen nog zo'n 4-7 dagen gevoerd door de ouders.
Leefgebied
De witte kwikstaart kun je tegenkomen in min of meer open land: platteland, akkers, gorzen en slikken, graslanden, oevers, park en tuin, golfbanen, stedelijk gebied, industrieterreinen en op meer uitgestrekte weilanden. Overal waar insecten te vinden zijn. Tijdens broedtijd een voorkeur voor het kleinschalig cultuurlandschap. Bijna nergens in hoge dichtheden. Vanaf juli verzamelen zich groepjes, meestal jonge vogels, op plekken met veel voedsel. Ze slapen dan samen met enkele honderden vogels.
Voedsel
Zoekt meestal lopend op de grond voedsel. Rent voortdurend achter insecten aan, ook korte vluchtjes. Eet insecten, vooral muggen, vliegen, libellen, vlinders en hun larven. Kan meelopen achter ploeg of trekker op zoek naar een ongewerveld hapje.
Vogeltrek
Nederlandse witte kwikstaarten trekken van half september tot eind november in zuidwestelijke richting via het Iberisch schiereiland naar Marokko. Doortrekkers te zien in het hele land vanaf eind februari tot eind april, en in het najaar van half september tot half november. In maart keren de witte kwikstaarten massaal terug. Dan te zien op drassige weilanden, daarna heeft elke boerderij zijn eigen paar. Als overwinteraar schaars tijdens zachte winters.
Vogelbescherming Optiek
Verspreiding en aantal
talrijke broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in vrij groot aantal
Sinds 1990 als broedvogel een lichte afname, de laatste jaren stabiel.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 70.000-110.000 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 2000-8000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 10.000-50.000 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Op zo ongeveer elk boerenerf te zien in Nederland tijdens de broedtijd. Als trekvogel vooral ook in de oostelijke helft van het land in maart.
In Europa
Broedvogel van bijna geheel Europa.
Meer informatie
Bescherming
Is afhankelijk van een rijk en divers aanbod van insecten. In zandige gebieden kan hij slecht uit de voeten met vergrassing of vermossing als effect van de neerslag van stikstof. Stikstof die in de lucht komt door veehouderij en verkeer. Op andere plekken is de reden voor de afname van de witte kwikstaarten onduidelijk.
Als een soort op de Rode lijst verschijnt, is er al sprake van een flinke bedreiging. Mede daarom heeft Vogelbescherming een Oranje lijst laten opstellen, zodat je kan ingrijpen om te voorkomen dat een vogel op de Rode lijst terecht komt. De witte kwikstaart staat op de Oranje lijst van vogels die in Nederland doortrekken en overwinteren.
Wat wij doen
Vogels van het kleinschalig cultuurlandschap. Een gebied waar de witte kwikstaart zich thuisvoelt. Zo doen we onderzoek naar de effectiviteit van beschermingsmaatregelen en verbeteren we leefgebied via voorbeeldprojecten. Verder ondersteunen we vrijwillige natuurbeschermingsorganisaties die zich sterk maken voor de vogels van het boerenland. Via diverse publicaties heeft Vogelbescherming erfbewoners tips gegeven over het vogelvriendelijk inrichten van erven.
Wat kun jij doen
Iedereen kan zijn of haar steentje bijdragen! Ook om ervoor te zorgen dat algemene vogels algemeen blijven. Met een paar simpele maatregelen maak je jouw erf aantrekkelijk voor vogels. Denk bijvoorbeeld aan gevarieerde beplanting, composthopen, een boomgaard, een rommelhoekje, takkenril en bijenhotel. Op veel plekken is voor de inrichting van het erf steun te verkrijgen via Landschapsbeheer. Ook kun je advies vragen aan Tuinvogelconsulenten van Vogelbescherming. Witte kwikstaarten broeden ook wel in half open nestkasten.
Meer weten?
Actuele berichten
Downloads
- Erfvogels in beeld 2014 (pdf, 2.77 Mb)
Wet- en regelgeving
De witte kwikstaart is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn witte kwikstaarten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de witte kwikstaart wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van witte kwikstaarten zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal