Grauwe vliegenvanger

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Zowel zang als roep niet echt expliciet; beiden klinken als een monotoon "tsiet". Zang is frequenter herhaald en iets explosiever.

• Zang
• Roep juveniel

Broeden

Territoriaal. Mannetje zingt vanaf eind april tot in juli. Broedt vanaf half mei tot soms half augustus, waarbij vaak één, soms twee nesten met 4-5 eieren worden bebroed. Bouwt nesten in scheuren of grote holen in bomen, in klimop tegen de stam, maar ook tegen schuttingen en gebouwen. Ongeveer 13 dagen later komen alle eieren tegelijk uit, en 12-17 dagen later kunnen de jongen vliegen. Hierna worden de jongen nog 12-32 dagen gevoerd, waarna het ouderpaar aan het tweede nest begint. Vindt het fijn om een open uitzicht te hebben vanuit het nest en kan geregeld in halfopen nestkasten broeden.

Leefgebied

Open loofbossen en gemengde bossen, bosranden met struwelen, parkachtige gebieden en lommerrijke dorpen en boerenerven zijn een prima leefgebied voor grauwe vliegenvangers. Er moet veel ruimte zijn in de kroonlaag om te kunnen foerageren.

Voedsel

Met name vliegende insecten (vliegen, bijen, wespen, vlinders, kleinere libellen, juffers), maar ook kevers, spinnen en dergelijke; in najaar ook wel bessen. Vangt vliegende insecten op zeer karakteristieke wijze door vanaf een uitkijkpost naar een prooi te vliegen en hierna weer terug te vliegen naar de uitkijkpost.

Vogeltrek

Lange-afstandstrekker bij uitstek. Gaat vanaf augustus 's nachts vanuit Europa (en Noord-Afrika) naar Afrika voorbij de Sahara, en overwintert langs de rand van westelijk Afrika en verder zuidelijk. Deze tocht wordt vaak geleidelijk uitgevoerd, waardoor ze soms pas half november aankomen. Deze trektocht gaat vaak gepaard met lokale weersomstandigheden (regen). De terugtrek begint eind februari, maar wederom langzaam, zodat de eersten niet voor eind april terug zijn. In het voorjaar soms overdag trekkend.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Met name bosrijke gebieden zoals de Veluwe, Utrechtse Heuvelrug, Achterhoek, Noordoost-Twente en West-Drenthe. Opvallend vaak in eendenkooien te vinden.

In Europa

De grauwe vliegenvanger komt voor in vrijwel alle Europese landen. In de Scandinavische landen en de Baltische Staten komen de grootste aantallen voor. De grauwe vliegenvanger ontbreekt alleen op de eilanden in de Atlantische Oceaan (Shetland, IJsland, de Faeröer en Spitsbergen).

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming staat voor voldoende natuurkwaliteit in het landelijk gebied, zodat ook vogels, net als insecten, bijen, bloemen en vlinders er een plek hebben. Op verschillende manieren werken we daaraan. Samen met boeren en erfbezitters en via onder meer de campagne Red de Boerenlandvogels. Trekvogels beschermen doen we samen met andere BirdLife Partners, zo hebben we 150.000 bomen helpen aanplanten in het Sahel-gebied.

Wat kun jij doen

Boeren, terreinbeherende organisaties en overheden kunnen belangrijk bijdragen aan een meer landelijk gebied met veel meer natuur. Geen verdere intensivering en bulkproductie, maar hoogwaardige producten waar consumenten bereid zijn wat meer voor te betalen. Op die manier zijn er veel meer natuurmaatregelen mogelijk. Het netwerk weidevogelboeren waarmee Vogelbescherming samenwerkt, toont aan dat die manier van denken en werken mogelijk is. Erfbezitters kunnen hun erven vogelvriendelijk inrichten, door vooral met inheems plantmateriaal te werken. Via organisaties als Landschapsbeheer is daar advies over te krijgen, soms ook over financiële bijdragen om bijvoorbeeld hoogstamboomgaarden aan te leggen, of grotere waterpartijen. Ook Tuinvogelconsulenten van Vogelbescherming kunnen (tegen een kleine vergoeding) adviseren.

Gunstige beheer- en inrichtingsmaatregelen voor de grauwe vliegenvanger zijn: scheppen van ouder, afwisselend, structuurrijk bos met veel ruimte in de kroonlaag; laten staan van dode bomen of stammen. Op erven zijn plaatsen met veel vliegende insecten (mesthopen, waterpartijen) en hoge bomen gunstig voor het aantrekken van grauwe vliegenvangers. De soort maakt in cultuurland graag gebruik van speciale vliegenvangerkasten.

De afname van insecten kan voorkomen worden door tuinen en erven natuurvriendelijk te beheren en te onderhouden, door te zorgen voor veel inheemse planten en struiken en door het afzien van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Grauwe vliegenvanger nu als broedvogel binnenslepen
• Landschap Overijssel

Actuele berichten

• Hoe werd het mogelijk?! 14 grauwe vliegenvangers
• Onopvallende vliegenvangers geven zich bloot

Downloads

• Erfvogels in beeld 2014 (pdf, 2.77 Mb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van grauwe vliegenvangers zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies geldt de nestbescherming alleen gedurende het broedseizoen. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving