Nu te zien: de tjiftjaf

De tjiftjaf is zo’n klein groenig vogeltje waar ook veel vogelaars moeite mee hebben om hem te herkennen op basis van hoe ze eruit zien. Hij lijkt vooral veel op de eveneens algemeen voorkomende fitis en nog wat andere, eveneens verwante soorten, die alle veel zeldzamer zijn, zoals de fluiter. In de tweede helft van maart keert de grootste bulk van de bij ons broedende tjiftjaffen terug uit de overwinteringsgebieden.

Tjiftjaffen overwinteren vooral in Zuidwest-Europa en Noord-Afrika. Ze overwinteren daarmee een stuk noordelijker dan de fitis, die ’s winters in tropisch Afrika verblijft. De fitis moet dus veel verder vliegen en heeft om die reden een langere, spitsere vleugel.

Wandel of fiets je dus in deze tijd door bos, park of door een groene wijk met veel bomen, dan kan het niet missen dat je ergens een tjiftjaf hoort zingen. De zang is met geen andere soort te verwarren, en is het beste te omschrijven als een metronomisch ‘tsjil-tsjel-tsjil-tsjel-tsjel’ enzovoorts. Vooruit: ‘tjif-tjaf-tjif-tjaf’ mag ook. Hij zingt zijn eigen naam dus.

Om hem te zien moet je wel wat moeite doen, want de tjiftjaf zingt vaak hoog in een boom. Broeden doen ze echter op de grond, goed verstopt tussen bijvoorbeeld brandnetels of hoog gras.

De fitis houdt meer van struwelen en lager bos en laat zich daarom vaak makkelijker zien. De fitis komt vooral in de eerste helft van april binnen. De eerste hebben zich al laten horen met hun weemoedige, aflopende zang.

Een tjiftjaf is overigens ook als je hem niet hoort zingen echt wel te onderscheiden van de fitis. De tjiftjaf heeft een opvallende oogring, en is wat flets grijsgroen of lichtbruin van boven. De vleugels zijn korter dan die van de fitis.

Bij de fitis is alles wat langer: de vleugels, de staart, de wenkbrauwstreep. De oogstreep is ook opvallender getekend dan bij de tjiftjaf. Verder is hij geler en groener dan de tjiftjaf.

Een kenmerk dat bijna altijd wel klopt is de pootkleur: donker bij de tjiftjaf, licht bij de fitis. Moeilijk? Welnee, gewoon goed en vaak kijken helpt enorm: zo leer je vogels echt kennen. Oefening baart kunst.