Nico de Haan, een leven vol van vogels

Tekst en beeld Hans Peeters

Hans Peeters, oud-hoofdredacteur van Vogels, werkte bijna twintig jaar samen met Nico de Haan. Ze ontmoeten elkaar en praten vooral over acties, wapenfeiten, activiteiten en herinneringen over die periode. Een kijkje in de keuken.

We hebben afgesproken in de Blauwe Kamer bij Rhenen, waar de riante vogelhut beschutting biedt tegen het typische herfstweer. Als we op het bankje gaan zitten werpt hij eerst een blik door de kijkopening. “Hé een dodaars, en nog één. Ze zijn ook meteen weer ondergedoken, anders zouden het ook geen dodaarzen zijn. Achterin smienten en krakeenden. Zie je dat de aalscholvers nog steeds of alweer in de broedkolonie op het eiland zitten. Aalscholvers hebben de langste broedperiode van allemaal.” Hij kan het niet laten en blijft wijzen op de snoepwinkel vol vogels voor ons.

“Tegenwoordig staat Nederland vol met vogelkijkhutten, zoals deze. Vroeger was dit fenomeen onbekend in Nederland. Ik heb dat afgekeken bij de RSPB (Engelse Vogelbescherming), waar in de jaren zeventig van de vorige eeuw in elk natuurgebied een kijkhut stond. Ik schreef een brochure ‘Vogels bekijk het maar’ en nodigde terreinbeheerders uit om mee te gaan naar Engeland. Ze werden enthousiast en kijk nu, geen natuurgebied zonder observatiehut.”

Het enthousiasme van Nico werkt aanstekelijk. Toen hij in 1974 bij Vogelbescherming ging werken, was hij de vijfde betaalde medewerker en de vereniging telde achtduizend leden. Bij zijn vertrek in 2004 waren er meer dan honderdduizend leden en zo’n vijfenzeventig medewerkers. Hij wilde dingen bereiken voor de vogels en wist dat dit alleen kon met draagvlak van het publiek. Om dit voor elkaar te krijgen zocht hij hulp bij radio en tv. Nico bracht een communicatiemachine op gang, waar vandaag de dag nog steeds veel non-profit organisaties jaloers op zouden zijn.

De lijst met radio- en televisieprogramma’s waaraan hij meewerkte is te lang om op te noemen. Zo had hij een vaste rubriek in Vroege Vogels. Op een gegeven moment had hij een eigen radiostudio op zijn werkkamer in Zeist met een rechtstreekse verbinding met Hilversum. “Op het moment van uitzending brandde er een rode lamp boven deur en wisten alle collega’s dat ze stil moesten zijn,” lacht hij.

Hij trad op als vaste gast bij het populaire wetenschappelijke programma ‘Zeker weten’ van de KRO en samen met de NOS maakte hij een serie ‘Vogels kijken’. Hij kreeg het voor elkaar dat het in die tijd razend populaire programma ‘Wedden Dat’ met de legendarische Jos Brink, een actie hield voor winterhulp aan vogels. Nico: “Jos wilde vijf vrachtauto’s regelen vol met brood voor de vogels. Wat moesten we daar in godsnaam mee? Ik suggereerde dat we vooral geld nodig hadden en de uitdaging werd om vijftigduizend gulden in te zamelen.”

Een dag later adverteerde Freddy Heineken in de krant dat hij dat bedrag stortte en Jos Brink uitdaagde er een ton van te maken. “Met een gekke kop zei ik: als dat lukt, scheer ik mijn baard af. Zo gebeurde het dat ik een paar dagen later zonder baard rondliep. Ook organiseerde Vogelbescherming ledenwerfavonden op tv met Joop van den Ende. We hadden dan de beschikking over een callcenter in Aalsmeer en op zo’n avond konden we zomaar tienduizend nieuwe leden bijschrijven.”

Nico begreep als geen ander dat een sterke achterban noodzakelijk was om dingen te kunnen bereiken. Zo stond hij aan de wieg van de verenigingstijdschriften ‘De Lepelaar’, later ‘Vogels’ en ‘Het Vogelaartje’ voor jeugdleden dat later ‘Junior’ werd. Voor vogelwerkgroepen verscheen jarenlang het magazine ‘Vogelnieuws’. Hij schreef meer dan twintig vogelboeken en produceerde video’s, cd’s en dvd’s. Voor zijn cd met vogelgeluiden kreeg hij zelfs een Gouden Plaat. Voor zijn boek ‘Vogelontdekgids’ ontving hij samen met Elwin van der Kolk in 2007 de Zilveren Griffel. Dankzij Nico werd het volk vogelminded.

Zijn communicatie en ledendraagvlak leidde tot tal van acties voor een betere bescherming van vogels. In de loop der jaren zette hij zich in voor:

• Stop de Roofvogelvervolging
• Stop Olieslachtoffers
• Stop de Jacht op 11 onschadelijke vogelsoorten
• Stop Mosselvisserij

Maar ook voor de terugkeer van ooievaar en kerkuil in Nederland, voor vogelasielen in Nederland, voor het Comité Wintervoedering en de Werkgroep Vogelsterfte. “We voerden ook actie tegen Shell, tegen hoogspanningsleidingen bij Rossum over de Waal en tegen vogelhandel.”

Het palmares van Nico de Haan is er een om trots op te zijn; zelf relativeert hij dit onmiddellijk. “Gelukkig gaat het met bepaalde soorten erg goed en verschijnen er nieuwe soorten in ons land, zoals zeearend, visarend en grote zilverreiger. Maar in het algemeen staan veel vogels er erg slecht voor. Kijk naar de insecteneters en de achteruitgang van de insectenstand in heel Europa. Dat baart me grote zorgen. Ook bepaalde zaadeters doen het erg slecht. Ik zie de aantallen ringmussen rondom mijn huis ieder jaar verminderen. Vogelbescherming zou zich wat mij betreft zo nu en dan best wat kritischer mogen opstellen en dat van de daken mogen schreeuwen.”