Het versierde nest

Als je een gebruikte nestkast open maakt lijken het willekeurige toevoegingen aan het verfijnde bouwsel. Raar grote veren, of erg kleurige. Een blad, stukje zoogdiervacht of een fraai stukje plastic. Vaak bovenop de nestkom, waarmee duidelijk is: ze dienen eigenlijk nergens voor. Niet voor de constructie van het nest, of voor isolatie. En zeker niet voor camouflage. Ze zijn versiering.

Veel vogels vinden een opvallend gevormde, erg grote of raar gekleurde veer als toevoeging de kers op de taart. Zoals pimpelmezen, bonte vliegenvangers, spreeuwen, en roofvogels.

Vooral in het voor ons meest verborgene is er versierwerk. In nestholten. Daar kun je opvallend te werk gaan zonder de camouflage te verstoren. Die versieringen hebben toch nut. Ze verhogen de status van het mannetje of vrouwtje dat ze aanbracht. Zo’n toevoeging, puur voor wat het vogeloog wil, maakt indruk. Dit is iemand die zeldzame sier weet te vinden, daar tijd voor overhoudt en grote elementen moeiteloos thuisbrengt. En die alles ook nog eens smaakvol weet te deponeren. Een stukje plastic met de meest kleurige kant boven. Of een bijzondere veer met de kant met de meeste kleur boven, bij pimpelmezen het liefst roodbruin of oranje; maar ook UV-kleur. Voor vogels springt die er haast fluorescerend uit, in het halfduister. Als neonreclame.

Je partner ziet het, maar er komen stiekem ook veel buren even gluren. Mannetjes en vrouwtjes die op avontuur zijn op niet-eigen grondgebied voor overspel of zelfs misschien het overnemen van een territorium en broedplek. Versieringen trekken dan het oog. Dat van een goede partner voor nu, of later. En van concurrenten. Daar maak je een afschrikwekkende indruk op: pas op, hier krijg je een vitale tegenstander.

Het-oog-wil-ook-wat speelt juist ook voor de huidige broedpartner. De boodschap: ‘Ik ben een goeie, ik doe m’n best.‘ Hoge kwaliteit of flinke grootte van het nest zelf is dan al reclame. En een paar welgekozen versieringen zijn die óók. En het gaat in het geval van de onderzochte pimpelmezen ook nog eens om eerlijke reclame. Een mannetje dat aansprekende versiering weet aan te brengen, is ook een actiever verzorgende vader. Zijn jongen vliegen groter en beter doorvoed uit.

Dat wordt nog eens extra bewezen als wij de boel manipuleren. Als wij zelf stiekem versiering aanbrengen? Kijk aan. De vrouwtjes krijgen ook dan meer vertrouwen in hun partner en de broedonderneming; zo worden hun legsels groter en worden ze fanatieker verdedigd.

Met die ingrijpende grappen moeten we trouwens wel oppassen: voor je het weet stook je in een goed huwelijk. Dan krijgt het mannetje de indruk dat een concurrent wel wat veel gastvrijheid heeft gekregen van zijn partner. Vast onbewust betwijfelt hij vervolgens zijn vaderschap, investeert dus minder en vliegt zogezegd de kantjes ervan af. Of hij geeft zelfs de broedpoging er aan. Spaanse onderzoekers ontdekten dat door hen opgefleurde nesten die verlaten werden, de eieren zelfs waren stuk gepikt. Vermoedelijk door een agressief geworden mannetje. Dat zag niet graag een andere versierder.

Pas de laatste tijd is er wetenschappelijke aandacht. Heel lang was al dat versieren ons ontgaan, en nu gaat een wereld open waarin nog veel is uit te zoeken. Een boeiende verwikkeling is er rond het spreeuwennest. Lang werd gedacht dat spreeuwen vers aromatisch blad op hun nest legden als insecten- en parasietenbestrijding. Nu wordt wel gesteld dat het ze om het reclame-effect gaat. Als bezits-stempel en wervende versiering; in echt donkere nesten ook via de reuk.

Nesten in struiken, of zomaar op de grond lopen natuurlijk beter niet in het oog. Daar valt meestal weinig te versieren, wegens vereiste camouflage. Maar er zijn vogels die dat niet uitmaakt. De grote of vleesetende, die van nestrovers weinig te duchten hebben. Verschillende roofvogels doen aan versieren. En zwarte wouwen bewijzen dat het werkt. Opzichtig witte plastic lappen, zeldzaam en vrij ver weg verzameld doen het aan de buitenrand of bovenop het nest afschrikwekkend goed. Ze zorgen voor minder grensoverschrijdingen rond het broedterritorium. Het uithangbord van kwaliteitstegenstanders, waarbij weinig te halen valt, wérkt. Versieringen zijn reclameboodschappen waar we bij vogels knap lang overheen hebben gekeken.