De offers van vogelouders

Het voeren van kuikens is geen sinecure. Vogelouders zien er na het broedseizoen dan ook vaak verfomfaaid uit: grauw, met uitstekende plukken en kale plekken. Geen wonder als u weet dat bijvoorbeeld een koolmees zich wel zo’n 400 keer per dag op en neer naar uw nestkast haast en zich door dat invlieggat wurmt met een rups. Hoe meer jongen, hoe vaker. Dat doen ze minstens 18 dagen en dan blijven ze ook nog bijvoeren tot een week of twee nadat de jongen uitvliegen. Vaak volgt een tweede nestje er strak achteraan.

Moeder kerkuil heeft ook wat te verduren, want ze moet haar jongen op een aparte manier voeren. Ze onthoofdt de muis en eet de kop en andere harde delen zelf. De zachte delen, zoals de darm en kleine stukjes vlees geeft ze aan het jong. Mooi te zien in de video uit Beleefdelente (2019) hierboven. Eén zo’n voedering duurt de eerst dagen maar liefst een uur! En dan te bedenken dat ze vaak vier tot zeven kuikens heeft. Overigens van verschillende leeftijden, dus niet allemaal even bewerkelijk.

Het mannetje krijgt het niet eens voor elkaar om zoveel geduld op te brengen, dus die jaagt, maar voert niet. Pas in de derde week kunnen de jongen kleine prooien, zoals spitsmuizen, geheel naar binnen werken.

Aalscholvers zijn viseters en pakken het nog anders aan. Ze blijven wat langer weg en schrobbelen zoveel mogelijk vis naar binnen. Dan vliegen ze terug naar het nest - waar ze net niet worden aangevallen door hun hongerige jongen - en braken het voedsel voor ze op. Hoe moeilijker het vis-vangen is, hoe langer visetende vogels wegblijven. Albatrossen spannen de kroon en vliegen soms wel 2000 km en blijven tot tien dagen weg van de broedkolonie.

Oudervogels willen zo veel mogelijk jongen, zo gezond mogelijk groot krijgen. Genoeg eten is dan essentieel, maar hygiëne ook. In de uitwerpselen van jongen die dagen of zelfs weken in het nest blijven, leven namelijk ziekteverwekkers en de stank brengt predatoren op het spoor van dat kommetje vol lekkere hapjes. Weg dus, met die viezigheid.

Vandaar dat bijna alle jonge vogels die het eerste deel van hun leven in het nest blijven, poepen in een soort zakje van een stevig wit of doorzichtig vlies. Vader of moeder hoeven dat zakje alleen maar overboord te gooien om het nest schoon te houden. U kunt het met eigen ogen zien bij de pimpelmezen van Beleef de Lente.

Soms eten ze het poepzakje zelfs op. Dat is wat overdreven hygiënisch denkt u misschien, maar het is ook slim, want vaak bevat het nog goede voedingsstoffen. Met de eischalen doen ze trouwens hetzelfde, ook uit het nest gooien of opeten, met precies dezelfde reden.

Naast deze passieve vorm van nestverdediging, verweren sommige vogels hun nest ook nogal actief. Hoe groter de vogel, hoe meer indruk dat maakt. Bij zwanen heeft u het vast wel eens aan den lijve ondervonden als u nietsvermoedend in de buurt van een nest kwam. Ze beschermen hun kroost door te hissen en met hun vleugels te flapperen of zelfs te slaan. Die zwanenmoeder is overtuigd dat u haar kinderen wilt opeten, dus neem het haar maar eens kwalijk.

Andere vogels vallen aan vanuit de lucht en proberen op het hoofd te poepen, pikken of krabben als u (of een nadere rover) in de buurt van hun nest komt. Denk bijvoorbeeld aan alle nieuwsberichten over ‘terror-buizerds’ die fietsers aanvallen. ‘Moeder van het Jaar’ zou een betere benaming zijn, al ervaren de aangevallenen dat vast anders.

Wie niet sterk is, moet slim zijn en dat spreekwoord neemt de kievit ter harte. Niet zo krachtig als zwaan of buizerd, doet ie alsof ie gewond is en fladdert met zijn hangende vleugel uit de buurt van het nest. Hij lijkt dan een makkelijke prooi en zo lokt hij roofdieren, zoals vossen, marterachtigen en roofvogels weg. Komt de rover in de buurt, dan volgt een wonderbaarlijke genezing. Overigens schroomt hij ook niet om aan te vallen als het nodig is.

De houtsnip doet alles. Ei en jong zijn gecamoufleerd, ze neemt haar kleintjes met haar snavel uit het nest (weg van die geurtjes), pikt belagers én doet alsof ze gewond is om ze weg te lokken.

In gracht, park of sloot ziet u nog een sterk staaltje van ouderliefde bij knobbelzwanen of futen. Hun jongen mogen meeliften op de rug van vader of moeder.