Grutto met een identiteitscrisis

‘De Banc’ is een soort Siamese tweeling van onze Waddenzee. Siamees, omdat beide getijdengebieden onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden via de – letterlijk – miljoenen wad- en watervogels die beide plekken op enig moment in het jaar tot hun thuis rekenen. Naast bijvoorbeeld kanoeten, drieteenstrandlopers en ‘bontjes’, vind je in Mauritanië in de winter ook vele duizenden rosse grutto’s, die in voor- en najaar bij ons langstrekken en opvetten.

Deze winter dook tussen die rosse grutto’s ineens een ‘gewone’ grutto op. Hij werd niet bij toeval gevonden; het was een vogel die vorig voorjaar als jonge vogel in Friesland een satellietzendertje op zijn rug had gekregen van de Groningse promotie-onderzoekers Jelle Loonstra en Mo Verhoeven. Terwijl al zijn soortgenoten zich waarschijnlijk vulden met achtergebleven rijstkorrels op de natte percelen van boeren, verder landinwaarts in West-Afrika, had dit exemplaar helemaal tegen alle verwachtingen in het zoute milieu opgezocht.

Met een niet-geoefend oog moet je twee keer kijken om het verschil tussen een rosse en een gewone grutto te zien. Om over het verschil tussen de IJslandse ondersoort en een gewone grutto maar helemáál te zwijgen. Voor de vogels zelf is het verschil natuurlijk overduidelijk. Hun gedrag is totaal anders en ook paarvorming over de grenzen van de taxonomie heen, lijkt voor deze dieren uitgesloten.

Maar wat deed deze ‘zoetwatergrutto’ dan ineens aan de Saharakust tussen al die rosse verwanten? De onderzoekers zullen het niet weten; voorlopig niet tenminste. Nadat het dier op een dag kortstondig in de telescoop was verschenen, gingen we de volgende dag met peilapparatuur op pad om hem uitgebreider te bestuderen. De zender zou om de zoveel minuten een signaal moeten geven, waarna we hem hopelijk konden opsporen, om te zien wat ‘ie deed. At hij wormen, zoals de rosse grutto’s? Of had hij zijn eigen niche op het strand gevonden?

Toen we op het strand de antenne aanzetten, hoorden we twee keer een piepje. Daarna werd het stil. Definitief. De dag daarna begrepen we uit een mailtje van de onderzoekers die in Groningen de dagelijkse gegevens van de satelliet binnenhaalden, dat ook daar vanaf dat moment geen signaal meer van deze grutto werd opgevangen. Gepakt door een slechtvalk? Van de honger omgevallen op een zandplaat met veel te zout eten? Wie zal het zeggen.

Onderzoeksleider Theunis Piersma hoopt dat er in de toekomst nog eens een grutto de onverwachte afslag naar de Banc d’Arguin neemt. Hij wil graag ontdekken of dit vogels zijn die zich vergissen – die zeg maar een identiteitscrisis hebben – of dat dit misschien juist ondernemende grutto’s zijn, die nieuwe niches verkennen. Voor de nieuwsgierige wetenschapper Piersma meer dan genoeg reden om naar de Banc d’Arguin te blijven gaan. En tja, als er dan toch iemand in de populaire pers verslag van dat werk moet doen…

Rob Buiter, wetenschapsjournalist