Trekvogelonderzoek

Een fundamenteel begin van beschermen van vogels is weten hoe het met ze gaat. Dat is het doel van de driejaarlijkse internationale monitoring van de populatie van kust-trekvogels. In het midden van de winter zitten de meeste vogels honkvast op hun overwinteringsplek, in groepen bijeen. Heel anders dan in het broedseizoen, wanneer zij in paartjes verspreid zitten over een gigantisch, grotendeels slecht toegankelijk gebied. Om te tellen is de winter ideaal – zeker met hoog water. Dan rusten de vogels in dichte groepen bijeen op hoogwatervluchtplaatsen.

Vanuit Nederland wordt door Sovon Vogelonderzoek een driejaarlijkse telling van de kustvogels georganiseerd. Overal langs de kusten van Europa en Afrika worden de gebieden die er voor vogels toe doen bezocht door vogeltellers. Deze driejaarlijkse thermometer in de populatie leert ons met welke soort het goed gaat en welke extra hulp nodig hebben. En waar die hulp het meest nodig is. Dit vitale onderzoek levert bovendien een bijdrage aan een internationaal netwerk van vogelkenners. In Afrikaanse landen is het tellen vaak niet eenvoudig. Het vraagt vaardigheden en kennis die er dun gezaaid zijn.

Documentaire trekvogelonderzoek

In de loop van 2020 brengt Vogelbescherming een documentaire uit over dit onderzoek en de mensen die het veldwerk op zich nemen.

Door de coronacrisis heeft de documentaire wat vertraging opgelopen.

Adequate bescherming van trekvogels vraagt om een wetenschappelijke basis. Vogelbescherming ondersteunt samen met het Wereld Natuur Fonds de leerstoel trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen van Theunis Piersma. Deze leerstoel vindt zijn oorsprong in het Global Flyway Network, een samenwerkingsverband van onderzoeksgroepen uit de hele wereld. In het netwerk, dat sinds 2007 door Vogelbescherming wordt ondersteund, werken biologen uit Canada, Argentinië, Australië, China en Nederland samen aan langetermijnonderzoek aan de trekvogels zoals kanoeten, rosse grutto’s, kemphanen en grutto’s.

Fred Wouters, directeur Vogelbescherming: "Wetenschappelijke kennis is cruciaal voor de bescherming van trekvogels. Vogelbescherming heeft met succes het Nederlandse schelpdiervisserijbeleid in de Waddenzee aangevochten. Bouwstenen daarvoor waren de resultaten van het onderzoek van Theunis Piersma en zijn groep.”

Het onderzoek van Piersma is van grote betekenis voor de bescherming van trekvogels. Het geeft inzicht in waar zich de belangrijkste problemen voor trekvogels voordoen. Zeer verheugend was in 2014 de toekenning van de NWO-Spinozapremie aan Piersma, de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap. Met het geld dat Piersma ontvangt voor de Spinozapremie gaat hij verder onderzoek doen naar drie icoonsoorten in Nederland: de kanoet, lepelaar en grutto.

Grotendeels gefinancierd door het project Living on the Edge voerde Altenburg & Wymenga een grootschalig onderzoek uit naar hoe Europese zangvogels het leefgebied in de Sahel gebruiken. Over de periode 2007-2015 liepen de onderzoekers meer dan 2.000 transecten in vijf West-Afrikaanse landen en onderzochten de vogelbevolking in 308.000 bomen en struiken. Deze enorme dataset leverde een schat aan grotendeels nieuwe kennis op. Eind 2015 verschenen de eerste wetenschappelijke artikelen.

We weten nu veel meer over de verspreiding en dichtheid van zangvogels in de winter, maar vooral over hun voorkeuren voor boomsoorten en habitats. Deze kennis is uitermate bruikbaar voor een effectieve bescherming, niet alleen in projecten van de BirdLife Partners, maar ook door middel van het beïnvloeden van andere initiatieven voor aanplant en regeneratie van bomen en duurzame landbouw.