Geen zonnepanelen op water in natuurgebieden

Voor de noodzakelijke energietransitie overwegen overheden en energieproducenten om zonnepanelen op water te plaatsen. Zelfs zeer belangrijke natuurgebieden als het IJsselmeer dreigen hiervoor in aanmerking te komen.

Deze ontwikkeling baart Vogelbescherming zorgen, omdat hierdoor grote oppervlakten geschikt leefgebied voor beschermde en veelal bedreigde watervogels dreigen te verdwijnen, vogels waarvoor Nederland een internationale verantwoordelijkheid heeft. Zoals de visdief, een bedreigde vogelsoort die op de Rode lijst van Nederlandse broedvogels staat. Daarnaast zijn veel open wateren belangrijk voor doortrekkende en overwinterende soorten als zwarte stern, grote zaagbek, toppereend en nonnetje.

Drijvende zonnepanelen op grote schaal zullen veel ruimte in beslag nemen, terwijl het leefgebied van vogels vaak al onder grote druk staat door onder andere visserij en recreatie. Over de mogelijk schadelijke effecten van zonnepanelen op de natuur ónder water is nog weinig bekend. Wel is duidelijk dat ze licht wegnemen, wat van invloed is op het onderwaterleven en de voedselvoorziening van allerlei dieren. Minder licht betekent minder plankton en waterplanten, dus minder zuurstofproductie in het water.

Het is een zorgelijke ontwikkeling dat het plaatsen van zonnepanelen op water steeds vaker wordt beschouwd als een serieuze mogelijkheid om energie op te wekken. Vogelbescherming Nederland is groot voorstander van de opwekking van duurzame energie, maar dat mag niet ten koste gaan van natuur. Naast de klimaatcrisis kampen we immers ook met een biodiversiteitscrisis. We moeten daarom zeer voorzichtig omgaan met de natuurgebieden die er nog zijn. Deze hebben veelal een beschermde juridische status als Natura 2000-gebied.

Deze nieuwe bedreiging voor natuur, en in het bijzonder watervogels, is reeël. Nu de laatste jaren de meest gewilde en goedkope locaties reeds zijn ingericht, zien energieproducenten mogelijkheden voor parken met drijvende zonnepanelen. Ook de diverse Regionale Energiestrategieën spelen met deze gedachte. Vorig jaar opperde D66 een plan om drijvende zonnepanelen op het IJsselmeer te plaatsen; Vogelbescherming heeft daar toen kritisch op gereageerd omdat ook dit plan geen rekening hield met de effecten op vogels en natuur.

Onlangs heeft Vogelbescherming samen met andere natuurorganisaties nog een zienswijze ingediend bij de gemeente Westerwolde (Gr), waar plannen zijn om een zonnepark te bouwen op een zandwinplas in Sellingen. De zandwinplas is een belangrijke slaapplaats voor overwinterende watervogels.

Afgelopen jaar is door de rijksoverheid een landelijke ‘zonneladder’ opgesteld: een voorkeursvolgorde voor het plaatsen van zonnepanelen. Daarin staat dat daken, gevels en het bebouwde gebied de voorkeur verdienen als locaties. Nog lang niet alle daken, gevels en geluidswallen zijn volledig benut en er zijn ook nog genoeg onaantrekkelijke of braakliggende terreinen die geschikt zijn voor de aanleg van zonneparken, zoals stroken langs snelwegen, onverkoopbare bouwgronden en ongebruikte industrieterreinen. Natuur- en productieve landbouwgebieden staan onderaan op de zonneladder.

Vogelbescherming roept op om natuurgebieden te ontzien bij het plaatsen van zonnepanelen. De energietransitie als antwoord op de klimaatcrisis mag de natuur niet nog verder in het nauw drijven. Natuur is immers ook een onmisbare bondgenoot in de klimaatcrisis. De klimaatcrisis en biodiversiteitscrisis moeten juist in gezamenlijkheid worden aangepakt.