De stenenkeerder aan Hollandse rotskusten

Die populariteit van de steenloper zit hem in zijn ‘tamme’ natuur; hij is niet schuw en laat zich makkelijk benaderen. Da’s natuurlijk heel prettig voor wie aan zo iets moeilijks begonnen is als vogelfotografie. Bovendien is het – vooral in lente en zomer – een heel aantrekkelijk gekleed vogeltje. Prachtig getekend, met op de rug afwisselend chocoladebruin, roestbruin-oranje, zwart en toefjes wit. Dat wit knalt er ook uit als buikpartij én flitst op van de rug als de vogel zijn vleugels uitslaat.

Allesbehalve in camouflagepak dus, als je ze bekijkt op de rotsige kustdelen die ook Nederland rijk is; ze steken lekker af tegen de diverse tinten grijs van basalt- en betonblokken. Maar in hun zomerverblijven, de toendra’s van Siberië en steenvlaktes van Scandinavië, gaan ze met hun wisselende tinten gemakkelijk op in de omgeving.

Wat zoekt zo’n Arctische broeder in Nederland? Wat de meeste steltlopers hier zoeken en vinden: voedsel uit wad en Noordzee. Ze vullen een paar dagen hun maag en vliegen dan weer door; ofwel naar hun broedgebieden, ofwel – in nazomer en najaar – naar hun overwinteringsgebieden in Zuidelijk Afrika. Een monstertocht waarmee ze tot de top van supertrekvogels gerekend mogen worden.

Hun Hollandse maaltijden bestaan voornamelijk uit klein zeegrut zoals garnalen, mossels, kokkels, zee-egels en visjes. En daarvoor keren ze niet alleen steentjes om, zoals de Engelse en Franse namen suggereren, maar ook zeewier, allerlei aangespoelde rommel en zelfs kadavers van vissen en vogels. Van die kadavers zelf zijn ze trouwens evenmin vies. En op de pier van Scheveningen laten ze zich graag door strandgasten en hengelaars trakteren op toegeworpen patat en visresten. 

Maar om ze te zien foerageren zou je ook eens de andere kant op kunnen kijken: naar het binnenland pal achter onze stenige zeeweringen. Op drassige akkers en in dito polders, als door storm of hoogtij de zeekant te onstuimig is geworden, scharrelen ze dan – vaak tussen kieviten en goudplevieren – een kostje pieren en insecten bij elkaar.

Aangenomen werd dat steenlopers heel af en toe hier broeden. Maar dat blijkt toch een fabel. Eén moment van opwinding, alweer ruim 25 jaar geleden; toen werd bij het Groningse Hornhuizen een alarmerend paartje waargenomen en zoiets is doorgaans een aanwijzing voor een nest. Maar dat nest is nooit gevonden, laat staan dat er jongen zijn gezien. De dichtstbijzijnde broedlocaties bevinden zich in het Duitse deel van het Waddengebied.

Dus staat de steenloper niet op de Rode Lijst van Nederlandse Broedvogels. Wat niet wil zeggen dat het goed gaat met de soort. De twee achterliggende decennia kwakkelt die. De ‘staat van instandhouding’ is ‘matig ongunstig’. Hij staat daarom wel op de Rode Lijst van Doortrekkers en Wintergasten. Je zou het soms niet zeggen, want er verblijven in de winter bij ons zo’n dikke 5000 vogels. En die zijn beslist niet onvindbaar, ook al zijn ze dan soberder gekleed. In voorjaar en nazomer wordt het dubbel zo druk met een kleine 10.000 doortrekkers. Allemaal in een smalle kuststrook van de Wadden tot en met de Delta.

Een van de mooiste, en in elk geval bekendste, steenloperlocaties was de Hondsbossche en Pettener Zeewering; onze enige rotskust. Het basalt verdween in 2015 onder een enorm opgespoten strand en duin. Nu is de kust klimaatbestendig, maar de steenlopers zijn hun foerageergebied kwijt. Er is wel voor gecompenseerd. Een kunststof coating op enkele strekdammen zou mossels houvast bieden en steenlopers lusten die graag. Vogelbescherming had er weinig fiducie in en het project flopte inderdaad. Het dijkstrand betekent droge-voeten-zekerheid voor de mensen. Steenlopertjes houden van natte voeten.