Onvoldoende beschermde natuur in Europa voor trekkende zangvogels

Veel trekvogelpopulaties zijn de afgelopen jaren in aantallen afgenomen. Vrijwel altijd ligt menselijke activiteit hieraan ten grondslag: verlies aan leefgebied, intensief landgebruik en klimaatverandering. Binnen de Europese Unie is in 2020 uitgesproken dat in 2030 minimaal 30 procent van het landoppervlak uit beschermde gebieden moet bestaan. Alhoewel deze ambitie belangrijk is voor de bescherming van vogels, valt nog te bezien in hoeverre trekvogels hier in de praktijk goed beschermd mee worden. Doorgaans is wel duidelijk waar de trekroutes beginnen en eindigen, maar is er geen volledig beeld van de tussenliggende gebieden waarin de vogels rusten en foerageren. Om te achterhalen hoeveel leefgebied van trekvogels goed beschermd is, berekenden de onderzoekers met behulp van tellingen uit het EuroBirdPortal hoe de verspreiding van 30 soorten trekkende zangvogels overlapt met beschermde natuurgebieden in Europa en met de beleidsdoelen om deze gebieden uit te breiden.  

Voor de beflijster is het grootste deel van zijn leefgebied momenteel beschermd. Gemiddeld is 35 procent van de gebieden waar de beflijster in Europa leeft beschermd natuurgebied. Voor de ortolaan, een vogel die vooral in landbouwgebieden voorkomt, ligt dit percentage op hooguit 9 procent. Over het algemeen gaat het slecht met vogelsoorten die in boerenland leven. De onderzoekers verklaren dit doordat de minst economisch rendabele gebieden vaak de status van natuurgebied krijgen, terwijl de landbouwgebieden intensief worden gebruikt en weinig bescherming genieten.

De onderzoekers concluderen dat de grootte van beschermde gebieden waar een vogelsoort leeft, van invloed is op de groei van de populatie op de lange termijn. Hoe meer leefgebied van trekvogels wordt beschermd, hoe beter hun populatie zich meestal ontwikkelt. Dit laat zien dat het belangrijk is om meer inzicht te hebben in de gebieden die trekvogels gebruiken, omdat dit kan helpen bij het uitbreiden van het netwerk van beschermde gebieden.

Vogelbescherming Nederland benadrukt dat het van groot belang is dat het huidige netwerk van beschermde gebieden wordt uitgebreid. Dat is ook een conclusie van de studie: voor geen van de soorten wordt de norm van minimaal 30 procent beschermd leefgebied tijdens de trek op dit moment gehaald. Het is daarom belangrijk om zowel bestaande als nieuwe Natura 2000-gebieden (Vogelrichtlijngebieden) aan te wijzen voor een groter aantal vogelsoorten, waaronder grutto’s en andere weidevogels.

Voor dit onderzoek zijn er wekelijkse verspreidingskaarten gemaakt op basis van tellingen uit heel Europa. Om een goed beeld te krijgen van de verspreiding van vogels gedurende het hele jaar is het noodzakelijk om jaarrond te tellen. In Nederland dragen vogelaars bij door middel van complete lijsten uit LiveAtlas, de Jaarrond Tuintelling en trektellingen. Deze lijsten geven namelijk ook veel informatie over het voorkomen van vogels buiten hun broed- en wintergebieden, bijvoorbeeld tijdens de najaarstrek. Uiteraard worden ook broed- en watervogeltellingen meegenomen. Informatie over het jaarrond voorkomen van vogels kan uiteindelijk helpen om ze beter te beschermen.

Lees hier het volledige artikel in Nature Communications