Belangrijkste watervogelgebied van Spanje zeer ernstig bedreigd

De Doñana ligt langs de rivier de Guadalquivir in de deelstaat Andalusië. Dit uitgestrekte, spectaculaire moeras en duingebied van zo'n 100.000 ha is bekend om zijn grote aantallen broedvogels, waaronder flamingo, steltkluut, purperkoet en de in Europa zeldzame marmereend, witkopeend en Spaanse keizerarend. Het is wellicht nog belangrijker voor doortrekkende watervogels uit Noord-Europa, waaronder grutto, pijlstaart en grauwe gans. Die doen het gebied in indrukwekkende aantallen aan. Doñana is Natura 2000-gebied, Nationaal Park én UNESCO-Werelderfgoed; helaas is dat geen garantie gebleken voor afdoende bescherming.

Door de sterk toegenomen wateronttrekking voor de landbouw in het omringende gebied, in combinatie met toenemende droogte als gevolg van klimaatverandering, is de Doñana nu op sterven na dood. De ontwikkelingen zijn werkelijk fnuikend: de afgelopen jaren hebben veel telers van aardbeien en ander zacht fruit zich rond Doñana gevestigd. Om voldoende water voor hun teelt te vinden, hebben zij illegaal putten geslagen.

Het resultaat is desastreus: Doñana staat steeds vaker en langer droog. Ook rijstvelden rondom Doñana verdwijnen door de droogte als sneeuw voor de zon, ook die zijn cruciaal voor onder meer onze grutto’s. Tot overmaat van ramp heeft de Andalusische regering vorig jaar de illegale ontwikkelingen in de landbouw – die lange tijd gedoogd werden – in één klap wettelijk toegestaan.

De ineenstorting van Doñana als natuurgebied is werkelijk schrijnend. Tellingen van vogels laten zien dat meer dan 80% van de populaties van beschermde vogelsoorten in het gebied achteruit gaan. Visdief en tafeleend zijn als broedvogel helemaal verdwenen. De zeldzame marmereend, vroeger met honderden paren broedvogel in Doñana, telt nog maar 13 paar. Lepelaars produceren nauwelijks nog jongen en zijn deze eeuw al met de helft in aantal verminderd. De grauwe gans overwintert er nog maar met 10.000 exemplaren, voorheen waren dat er wel 40.000.

De teloorgang van het gebied treft niet alleen watervogels. Zo neemt de rode wouw sterk af en is de aansprekende, Spaanse keizerarend afgenomen van 8 naar 3 paar in 2022. Dit terwijl de soort het in de rest van het Iberisch Schiereiland juist uitstekend doet.

De Spaanse vogelbescherming en BirdLife Partner SEO voert al lange tijd de druk op om het bestuur van Andalusië tot inkeer te brengen en de Doñana te redden. Alle afspraken en nationale en internationale wetgeving om het gebied te beschermen en goed te beheren worden namelijk volledig genegeerd door de Andalusische regering. Vooral het besluit om met één pennenstreek de onwettelijke wateronttrekking te legaliseren is bijzonder kwalijk gebleken en is de grote aanjager van de teloorgang van de Doñana.

SEO heeft daarom nu groot alarm geslagen. De gegevens liegen er niet om, het is nu vijf voor twaalf. In een ultieme poging het tij te keren wordt in en buiten Spanje volop actie gevoerd. Een brede coalitie aan internationale trekvogelexperts vraagt in een open brief om aandacht voor de grote bedreigingen voor de fundamentele natuurwaarden waarvoor Doñana als natuurlijk werelderfgoed werd aangemerkt en werk te maken van daadwerkelijke bescherming ervan. De open brief werd ondertekend door diverse internationale expertgroepen (waaronder die van de IUCN), internationale natuurbeschermingsorganisaties als WWF en Wetlands International, vooraanstaande ornithologische onderzoeksgroepen en -verenigingen in Europa, en BirdLife partners uit een groot aantal Europese en Afrikaanse landen, waaronder Vogelbescherming Nederland.