Grutto’s de klos rond droog Doñana

De afgelopen jaren heeft een grote hoeveelheid telers van aardbeien en ander zacht fruit zich rond Doñana verzameld. Om voldoende zoetwater voor hun vruchten te vinden, hebben zij illegaal putten geslagen. Het resultaat is in de moerassen en plassen van het 13 duizend hectare grote werelderfgoed te zien: wetland Doñana staat steeds vaker en langer droog!

Gruttoteller Wim Tijsen zag deze winter de gevolgen door zijn kijker. “Nog maar twee of drie jaar terug hadden we hier in een natuurlijke lagune 25 duizend grutto’s. Dit jaar zat er daar niet één. De lagune stond net als vorig jaar gewoon droog. Zelfs in de grote ecologische viskwekerij in het gebied was het armoe troef. Alleen langs een oude zijtak van de rivier Guadalquivir zagen we een paar duizend vogels in de rijstvelden foerageren.”

Jos Hooijmeijer komt als grutto-onderzoeker van de Rijksuniversiteit Groningen al vele jaren in Zuid-Spanje en Portugal, ook in Doñana. “In de winter en het vroege voorjaar verzamelen heel veel grutto’s op trek vanuit West-Afrika zich rond de rijstvelden van Spanje en Portugal. De ondiepe wateren van Doñana waren ook altijd een geliefde plek, waar ze bijvoorbeeld heel veel muggenlarven vonden”, aldus Hooijmeijer. Ze wáren, geliefd, want onze nationale vogel heeft steeds minder te zoeken in Doñana, ziet ook Hooijmeijer.

Op de heel korte termijn maakt de grutto-onderzoeker zich niet eens zoveel zorgen over de grutto’s rond Doñana. “Rond het nationaal park zijn nog wel visvijvers waar grutto’s vooralsnog muggenlarven vinden. En je ziet ze ook nog wel bij de rijstvelden, waar ze oogstresten en ongewervelden eten. Maar de ontwikkelingen rond het natuurgebied passen helaas wel in een trend. De landbouw, de hitte en de verdroging rukken op. Als de rijstteelt op een gegeven moment ook niet meer rendabel is en de Europese Unie stopt met het subsidiëren van die teelt, dan kan het ineens heel hard gaan; ook met de grutto.”

Gruttoteller Tijsen ziet die alarmerende signalen nu al. “In de Spaanse regio Extremadura zie je al steeds meer rijstvelden vervangen worden door olijf- en amandelteelt. Voor de boeren zal het vast winstgevender zijn, maar de grutto’s hebben er helemaal niets aan. De hele regio wordt gort- en gortdroog. Daar komen de problemen met die aardbeientelers rond Doñana dus nog eens bovenop!”

Tijsen heeft deze winter tevergeefs gezocht naar de ontbrekende grutto’s uit zijn tellingen van de afgelopen jaren. “Er is een verschuiving geweest van Extremadura richting de benedenloop van de Taag, in Portugal. Maar daar wordt het ook steeds droger. Er valt minder regen en meer water wordt afgetapt voor de landbouw. Ook rond het dorpje Santa Amalia, waar de beroemde zendergrutto ‘Amalia’ naar was vernoemd, is het land al zo verdroogd dat er nauwelijks nog natte rijstvelden te vinden zijn.” 

De Spaanse Birdlife Partner SEO – de Spaanse Vogelbescherming – laat het er niet bij zitten. Op vele fronten trekken ze nu aan de bel met een protest tegen het legaliseren van de waterputten rond het natuurgebied. SEO roept onder meer de Andalusische president José Manuel Moreno Bonilla op om het besluit terug te draaien en het enorme natuurgebied op de grens van Europa en Afrika nu eindelijk beter te beschermen.

Hooijmeijer kan dat protest alleen maar steunen. “Via de aardbeien die de hele winter door in onze supermarkt liggen hebben we zelf ook een rol in dit probleem”, stelt hij. “En doordat Doñana een van de tankstations is voor onze nationale vogel hebben ‘wij’ er ook een belang bij. Maar, het is ook zonder die Nederlandse link een dramatisch verhaal voor een groot en waardevol natuurgebied met alle unieke planten en dieren die erbij horen.”