Weetjes over de roodborst

Werd je tijdens een wandeling ooit achtervolgd door een roodborst? Wees niet bang, daar kan je gewoon voor uitkomen. Het is namelijk geen achtervolgingswaanzin, ze doen dat echt. Denk maar eens terug, had je in die gevallen een rode muts, rugzak, jas of ander item? De kans is groot dat je dan door een roodborstterritorium liep en dat de roodborst in kwestie je eruit wilde hebben met je rode opschepperij. Dat brengt ons bij het eerste weetje over de roodborst.

Roodborsten vallen alles aan wat rood is. Niet omdat ze knettergek zijn, maar omdat het ze helpt overleven. Roodborsten hebben namelijk hun territorium hard nodig om genoeg insecten te vinden om niet te verhongeren. Daarom zullen ze andere roodborsten die in hun leefgebiedje komen bevechten en verjagen. Het is dan vooral de rode borst die de herkenning en agressie opwekt. En die aversie tegen rood zit zo diep in de aard van de roodborst, dat hij ook liever geen rode speelgoedauto of bal in zijn tuin heeft.

Die afschuw van rood is ook meteen de reden dat de jonge roodborsten bruin zijn. Op die manier worden ze tenminste niet aangevallen door hun ouders. Die ouders hebben het in het broedseizoen al moeilijk genoeg met zichzelf.

Zowel man als vrouw roodborst heeft de rest van het jaar namelijk een eigen territorium, dus ze vinden het bizar moeilijk om zo dicht in de buurt van een andere roodborst te zijn zonder aan te vallen. De eerste keer dat een vrouwtje zich vertoont in het gebied van een mannetje, valt hij haar dan ook vaak wél aan. Zij probeert zich dan in te houden en hoopt dat hij zijn vergissing erkent. Zijn territorium wordt dan tijdelijk in tweeën gedeeld, want samen voedsel zoeken is echt uitgesloten.

Roodborsten zingen altijd: mannetjes én vrouwtjes, in het broedseizoen én in de herfst of winter, overdag én midden in de nacht (voor het gevoel dan, vaak loopt het heus tegen de ochtend). Ook dat heeft weer te maken met dat territorium voor insecten waar ze echt niet zonder kunnen. Ze zingen om het te claimen en te verdedigen.

Je kent het oude kinderliedje vast nog wel: ‘Roodborstje tikt tegen het raam tik, tik, tik. Laat mij erin, laat mij erin.’ Dat raamtikken doen ze dus ook echt. Niet omdat ze erin willen, brood willen of de ziel zijn van een overleden geliefde (wat ook nog verrassend vaak wordt gedacht).

De echte verklaring is minder romantisch: ze zien hun spiegelbeeld in het raam en worden wederom boos van dat rood van hun eigen reflectie. Ze snappen niet dat ze het zelf zijn, ze zouden vast gruwelen bij de gedachte rood te zijn. Bescherm ze tegen eindeloos raamvechten, hier leest je wat te doen.

Niet iedere roodborst blijft in de winter in Nederland om een territorium te verdedigen. Ze kiezen: of  een barre reis naar het warme zuiden waar ’s winters serieus veel meer insecten zijn. Of in Nederland blijven, kou en honger lijden, maar wél als eerst ter plaatse zijn, het beste territorium pakken en de meeste jongen groot krijgen. Tenminste als je de winter overleeft. Voor roodborsten zijn milde winters dus een zegen.

Trouwens, als je zomer en winter een roodborst in de tuin hebt, wil dat niet automatisch zeggen dat het dezelfde is. Als ‘die van jou’ besluit weg te trekken, wordt de woonruimte al snel weer benut door een roodborst uit Scandinavië, die voor zijn gevoel ook goed zuidelijk is getrokken. Geeft niet dat het een andere is en het geeft ook niet dat ie wat neurotisch bezig is met rood: het is en blijft een kleine vriend die de dag opvrolijkt.