Roerdomp

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

In voorjaar een herhaalde diepe bassende roep, "hoemp". Op trek 's nachts een meeuwachtig "kau".

• Baltsroep
• Alarmroep
• Vluchtroep

Broeden

Broedt van april tot en met juni en is erg territoriaal; jaagt zelfs kiekendieven en kraaiachtigen weg. In geschikte habitats kunnen roerdompen echter dicht op elkaar broeden (met een tiental meters tussen de nesten). Het nest wordt in dicht rietland gemaakt met (water)plantendelen, dichtbij de favoriete roepplek van een mannetje, nooit ver van open water. Het nest drijft soms op het water. Roerdompen leggen gewoonlijk één legsel per jaar, in Engeland zijn tweede legsels vastgesteld. Legt (met een interval van twee of drie dagen) 4-5 olijfbruine eieren, die soms wat gespikkeld zijn aan de stompe kant. De eieren worden 25 - 26 dagen bebroed, vanaf het eerste ei. De jongen komen daardoor niet tegelijk uit. Sterke jongen concurreren een jonger kuiken dikwijls weg. De jongen verlaten het nest na zo'n 15-20 dagen, na 50-55 dagen zijn de jongen vliegvlug. Het is het vrouwtje dat het nest bouwt, de eieren bebroed en de jongen voert. Soms, bij meer monogame paartjes of paartjes die de enige zijn in hun leefgebied helpt het mannetje. Polygamie komt bij roerdompen overigens veel voor.

Leefgebied

Broedt in rietland met rietstengels van voorgaande jaren (overjarig rietland). Zoekt zijn voedsel in de moerassige plantengroei langs de oevers van open water, van rietland tot zegge-, dotter- of watermuntvegetaties. De roerdomp houdt zich met de poten met lange tenen vast aan riet en kan zo behendig door dichte plantengroei sluipen op zoek naar prooien. Foerageert graag in ondiep water in brede waterrietvelden en in randen van waterrietzones aan de waterzijde, in kleinschalig oppervlaktewater waar riet het water ingroeit, en aan de landzijde in vochtig dan wel ruig, bij voorkeur beschut grasland. Minimaal 0.5-1 km geschikte randzones nodig per territorium.

Voedsel

Roerdompen leven vooral van vissen, amfibieën en kleine zoogdieren – vooral woelmuizen. Maar ook jonge vogels en grote waterinsecten, zoals libellenlarven, zijn niet veilig. Langzaam lopend en af en toe wachtend zoekt de roerdomp geduldig naar zijn prooi. Roerdompen houden bij het foerageren vaak hun snavelpunt in het water. Mogelijk kunnen zij zo beter de breking van het water inschatten en hun trefkans vergroten.

Vogeltrek

Na de broedtijd kunnen juveniele vogels ver trekken, tot enkele honderden kilometers. Nederlandse broedvogels zijn standvogel en trekvogel, voor een deel afhankelijk van het winterweer. Zij trekken in strenge winters naar zuidelijker streken (tot in Zuid-Frankrijk), op zoek naar open water. Ons land wordt 's winters ook bezocht door Noord- en Oost-Europese broedvogels. Noord- en Oost-Europese broedvogels zijn echte trekvogels, die naar West- en Zuid-Europa trekken, maar soms ook naar Noord- en zelfs West-Afrika, ten zuiden van de Sahara.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Het geluid van roerdompen is het best te horen in de grotere laagveengebieden (zoals de Weerribben) op mooie avonden en ochtenden in het voorjaar (april/mei). In strenge winters met veel ijs is het zinvol om goed op te letten bij wakken in de buurt van rietland. Roerdompen zijn moeilijk 'op bestelling' te zien: je hebt altijd wat geluk nodig.

In Europa

Roerdompen zijn bijzonder sterk gebonden aan hun leefgebied (rietland), dat onregelmatig door Europa voorkomt. De belangrijkste broedgebieden liggen in West- en Oost-Europa.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming heeft met het Beschermingsplan Moerasvogels een belangrijke bijdrage geleverd aan het beheer van geschikte leefgebieden, en het herstellen van leefgebied dat ooit verloren is gegaan.

Wat kun jij doen

De roerdomp profiteert van goed beheerde natuurgebieden van voldoende grootte, een verantwoordelijkheid van overheden en terreinbeheerders. Hij heeft baat bij een natuurlijk peilbeheer (’s winters hoog en ’s zomers laag peil), het geregeld terugzetten van de vegetatiesuccessie en eventueel (verder) vergroten van de waterpeildynamiek. Goede intrek- en paaimogelijkheden voor vissen en amfibieën bevorderen de voedselbeschikbaarheid. Rust in de broedgebieden is eveneens een belangrijke randvoorwaarde. Voedselomstandigheden in de winter kunnen worden verbeterd door de aanleg van muizenrijke graslanden nabij moerassen. Het in het leefgebied open houden van wakken tijdens strenge vorst kan roerdompen het leven redden. Vogelbescherming heeft een brochure gemaakt over de bescherming van roerdompen.

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Moerassen

Actuele berichten

• Belangrijke rustplek in Spanje voor ‘onze’ lepelaars in gevaar
• Reigers in Nederland doen het uitstekend
• Vogels profiteren van ‘Europa’
• Roerdomp: een heimelijke jager

Downloads

• Actieplan Bedreigde Vogels (pdf, 1.95 Mb)
• Beheer roerdompbiotoop in het Ilperveld (pdf, 4.96 Mb)
• Nederlandse Wetlands 2008-2011 (pdf, 4.37 Mb)
• Riet en ruimte voor de roerdomp (pdf, 2.98 Mb)
• Riet en ruimte voor de Roerdomp (pdf, 2.13 Mb)
• Roerdompen van het Ilperveld (pdf, 828 Kb)
• Terreinkeus van de roerdomp in Nederlandse moerasgebieden (pdf, 1.41 Mb)
• Verslag Themadag Moerasvogels (pdf, 891 Kb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van roerdompen zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies kunnen de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen.

Verschillende natuurgebieden die door roerdompen worden gebruikt als broedgebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Biesbosch, Oostelijke Vechtplassen en de Rijntakken. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving