Zwarte specht
Black Woodpecker, Dryocopus martius - Spechten (Picidae)
De zwarte specht is een geheimzinnige bosvogel met een teruggetrokken levenswijze. Kan elk jaar een nieuw nest uithakken in dikke loofbomen. Zo biedt de zwarte specht holten voor bosuilen, boommarters en vele andere soorten. Ze zijn schuw en vliegen snel weg zodra ze een mens waarnemen, of blijven uit het zicht aan de andere kant van de boom. De roffel van de zwarte specht is langzamer, langer en zwaarder dan de grote bonte specht, als een mitrailleur.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Grote zwarte vogel waarvan de man een geheel rode kruin heeft en de vrouw alleen rood op de achterkruin. Vliegt als een gaai, flapperend in een rechte lijn en niet golvend zoals andere spechten. De zwarte specht heeft een zware en harde roffel. In nawinter en voorjaar tijdens frisse ochtenden is een lachend baltsgeluid te horen, minder 'rond' dan dat van de groene specht.
Geluid
In vlucht een luid "kru-kru-kru-kru…". In zit een ver dragende klaaglijke roep "kli-èèèhh". In voorjaar een lachende roep. Daarnaast onder meer kauwachtige geluiden bij de balts. Roffelt hard en lang.
45-55 cm, spanwijdte 64-68 cm
Leefwijze
Broeden
Territoriaal, heeft groot territorium. Heeft één legsel per jaar met meestal 3-5 eieren. Legtijd maart-mei. Broedduur 12-14 dagen. Jongen vliegen uit na 24-31 dagen. Hakt elk jaar een groot nieuw nest in een dikke loofboom, vaak een oude beuk, maar ook Amerikaanse eik, grove den en lariks. Nestopening ovaal; wordt door boomgroei ook wel rond.
Leefgebied
Zwarte spechten komen in Nederland het meest voor in uitgestrekte naaldbossen, afgewisseld door beukenlanen en -percelen. Ze hakken hun nestholte vooral uit in dikke beuken. Zwarte spechten foerageren graag in jong naaldhout op mieren (vooral houtmieren) en eten ook larven van in dood hout levende kevers.
Voedsel
De zwarte specht is gespecialiseerd in het eten van houtmieren, maar ze eten ook larven van kevers. Hakt met snavel kenmerkende grote gaten in stompen en takken en stammen die op de grond liggen.
Vogeltrek
De zwarte specht is een standvogel. Jonge vogels zwerven rond om een eigen territorium te vinden.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
vrij schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig
Broedde voor het eerst in Nederland rond 1913. Door de aanplant van uitgestrekte naaldbossen, onder meer op de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug, kwam er veel geschikt leefgebied beschikbaar en kon de zwarte specht vanuit Duitsland en België ons land koloniseren. Met het ouder worden van de bossen in Nederland, nam het aantal zwarte spechten toe. Inmiddels heeft de populatie zich gestabiliseerd op ongeveer 1.100 tot 1.600 paren. De laatste jaren neemt het aantal iets af.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 700-1100 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 2000-3000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - jaarrond aanwezig |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Zoek de zwarte specht in Nederland vooral in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe.
In Europa
Zwarte spechten komen voor op het vasteland van Europa in de bosrijke gebieden, tot in Azië.
Meer informatie
Bescherming
In de jaren twintig en dertig werd de vogel vervolgd, vanwege vermeende schade aan de bosbouw.
De aantallen zwarte specht laten landelijk gezien een stabiele ontwikkeling zien, al nemen de aantallen wat af. In het noordoosten nam de soort af, misschien door een andere vorm van bosbouw, waardoor er minder houtmieren te vinden zijn op open plekken. In de bossen van de binnenduinrand is de soort uiterst schaars geworden, mogelijk door predatie van de havik.
Wat kun jij doen
Terreinbeherende organisaties kunnen in hun beheer maatregelen nemen die gunstig zijn voor de zwarte specht. Belangrijk daarbij zijn maatregelen die de mierenstand bevorderen, het afzien van werkzaamheden tijdens het broedseizoen, oude beuken/Amerikaanse eiken laten staan (als broedplek) en een goede geleiding van recreanten, omdat de zwarte specht gevoelig is voor verstoring.
Meer weten?
Actuele berichten
Downloads
- Broedbiologie van de Zwarte Specht in Nederland (pdf, 859 Kb)
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De zwarte specht is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn zwarte spechten beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de zwarte specht wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Verschillende natuurgebieden die door zwarte ruiters worden gebruikt als foerageergebied of slaapplaats, zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om het Markiezaat, de Oosterschelde en de Waddenzee. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.https://iplo.nl/thema/natuur/
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal