Grutto

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Meestgehoorde roep een luid en helder 'gruttooo, gruttooo', waarbij de eerste lettergreep in toonhoogte stijgt en de tweede weer daalt.

• Alarm
• Zang

Broeden

Tijdens het broedseizoen laat de grutto spectaculaire baltsvluchten zien. Al vanaf eind maart kunnen de eerste grutto’s een legsel hebben. De eileg loopt door tot eind mei, met de piek in de tweede helft van april. Eén broedsel per jaar met meestal 3-4 eieren. Broedduur 22-24 dagen. Grutto's hebben een onopvallend grasnest, dat wordt gemaakt in de lange vegetatie van grasland, bij voorkeur in de nabijheid van ruigere delen in het veld. Geen echte koloniebroeder, maar broedt graag in directe nabijheid van soortgenoten in verband met het opmerken en verjagen van vijanden. De jongen lopen meteen uit het nest (nestvlieders) en zijn na zo'n 24-27 dagen vliegvlug. De familie blijft dan nog zo'n 5-14 dagen bij elkaar.  

Leefgebied

Vanaf februari keren de grutto’s terug uit hun winterkwartieren. Ze verzamelen zich bij ondiepe plassen en plas-dras weilanden. De belangrijkste broedgebieden van de grutto in ons land zijn de veenweiden van Friesland, Noord- en Zuid-Holland. Het meest ideaal zijn vochtige, kruidenrijke graslanden met een goed bodemleven en volop insecten aan de oppervlakte. Late maaidata en kruidenrijke weilanden zijn een vereiste om jonge grutto’s kans te geven te overleven. Na het broedseizoen komen de grutto’s weer samen op vochtige pleisterplaatsen. Voor de mislukte broedvogels is dat al in mei.

Voedsel

Als steltloper beweegt de grutto zich gemakkelijk over het veld op zoek naar voedsel. Met de tere snavel zoekt hij tot diep in de zachte bodem naar diertjes. In Nederland eet de volwassen grutto regenwormen en emelten. Jonge vogels jagen op insecten zoals langpootmuggen. Tijdens de trektocht in Portugal en Spanje en in het overwintersgebied is de grutto vegetariër en eet hij rijstkorrels.

Vogeltrek

Veel grutto's trekken vanaf juli tot in augustus in een breed front hoog in de lucht over lange afstanden en vliegen vaak langs de kust. Vanuit Nederland trekken grutto's over Frankrijk, via Spanje en Portugal zuidwaarts. Ze vliegen vaak in één ruk de Sahara over naar Senegal en Guinee-Bisseau. Een ander deel van de grutto's trekt via Italië (Toscane) naar Afrika. Vanaf februari arriveren ze weer in Nederland. De jongen blijven een jaar lang in het winterkwartier, voordat ze gaan trekken. Via de website van Kening fan 'e greide zijn trekkende grutto's live te volgen.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Bolwerken voor de grutto bevinden zich in rijke weidegebieden zoals Eemland, Waterland en Zuidwest-Friesland. Vanaf een paaltje waken zij over hun goed verstopte nest.

In Europa

Nederland herbergt zo'n 90% van de broedvogels van Noordwest-Europa.

Meer informatie

• Factsheet Birdlife

Wat wij doen

Vogelbescherming voert campagne voor weidevogels met als slogan Red de Rijke Weide. Met 200.000 hectare geschikt grasland kunnen we de grutto voor Nederland behouden. Dat biedt genoeg ruimte voor de weidevogels om te overleven. Achter de schermen zet Vogelbescherming zich via onder meer lobby en samenwerkingsverbanden in voor een beter landbouwbeleid, waar natuur een grotere plek heeft. Verder heeft Vogelbescherming aangejaagd dat er zuivelproducten worden geproduceerd met een kleine meerprijs van enkele centen waarvoor boeren natuurmaatregelen kunnen treffen. Met onder meer de Red de Rijke-weidekaas, zuivelproducten van Terschellingen en Weide Weelde-melk zijn dergelijke producten ook beschikbaar gekomen voor consumenten. Vogelbescherming werkt actief mee aan het instellen van kerngebieden voor weidevogels als de grutto, zoals op Terschelling en in Amstelland. Vandaaruit kunnen populaties zich weer ontwikkelen. Daarnaast draagt Vogelbescherming bij aan onderzoek naar wat de beste maatregelen zijn om de grutto te laten overleven en internationale bescherming, zowel langs de trekweg als in de overwinteringsgebieden. Verder werkt Vogelbescherming samen met een netwerk van zo'n 85 weidevogelboeren. Zij laten zien dat het kan: een gezond boerenbedrijf runnen mét volop aandacht voor natuur en weidevogels.

Wat kun jij doen

Bescherming is alleen effectief wanneer wordt ingezet op de zwaardere vormen van agrarisch natuurbeheer of op reservaatbeheer, en dat in grote aaneengesloten kerngebieden. Open, natte en kruidenrijke graslanden, waar tijdens het uitvoeren van agrarische werkzaamheden rekening wordt gehouden met de aanwezigheid van nesten en kuikens en het voedselaanbod (met name insecten voor de kuikens) wordt bevorderd, vormen hierbij de sleutel.

Consumenten kunnen zuivel kopen die met respect voor natuur en weidevogels is geproduceerd. Hier vind je een lijst. Of je kunt er bij je supermarkt om vragen.

Agrariërs kunnen hier informatie vinden hoe zij kunnen bijdragen (o.a. hoger waterpeil en later maaien).

Beleidsmakers kunnen ervoor zorgen dat het landbouwstelsel in Nederland en Europa anders wordt ingericht: niet doorgaan op het pad van verdergaande industrialisering van het platteland, maar een balans zoeken tussen natuur en meer hoogwaardige voedselproductie. 

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Factsheets met beheermaatregelen voor weidevogels
• Standpunt Vogelbescherming predatie weidevogels
• Red de Boerenlandvogels

Actuele berichten

• In gesprek met Sijmen Hendriks
• Fok niet met de grutto
• Veel te weinig jonge grutto’s in 2024
• Hoe was 2023 voor de grutto?

Downloads

• Ecologie van weidevogels (pdf, 3.79 Mb)
• De toekomst van het Europese landbouwbeleid (pdf, 12.89 Mb)
• Factsheet weidevogels - Bemesting & bodemkwaliteit (pdf, 6.66 Mb)
• Factsheet weidevogels - Grutto (pdf, 7.07 Mb)
• Factsheet weidevogels - Kruidenrijk grasland (pdf, 6.14 Mb)
• Factsheet weidevogels - Weidevogels & beweiding (pdf, 7.05 Mb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van grutto’s zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies kunnen de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen.

Verschillende natuurgebieden, zoals de Groote Wielen, het Haringvliet en de Polder Zeevang, die door grutto’s worden gebruikt als foerageergebied of slaapplaats, zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied, maar niet hun voornaamste broedgebieden. Een deel van de broedgebieden wordt beschermd op provinciaal niveau via de ruimtelijke ordeningswetgeving en/of via regelingen voor agrarisch natuurbeheer.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving