Grote lijster
Mistle thrush, Turdus viscivorus - Lijsters (Turdidae)
Rode lijst
Parkachtige bossen, bosranden en heiden zijn typische plaatsen om grote lijsters aan te treffen. Deze vogels zoeken graag naar voedsel op open plekken in bossen en op graslanden. Op plaatsen waar deze naast elkaar voorkomen, is de grote lijster het talrijkst. De merelachtige zang - maar dan veel harder - bestaat uit korte strofen. Steeds als de vogel op gang lijkt te komen, wordt het lied weer afgebroken. Ze zingen al vroeg in het jaar, vanaf januari en soms zelfs december. Grote lijsters zijn schuwe vogels.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Tekening lijkt enigszins op een zanglijster, maar de grote lijster is veel groter en bleker en de vlekken op de onderzijde zijn ronder. Hij heeft daarnaast lichte ondervleugels en een lichtere koptekening, met een lichtere bruingrijze oorstreek en zijhals. Staat meer rechtop. Vrij lange staart met witte hoekjes.
Geluid
Zang lijkt op merel, maar luider, rollender en eenvoudiger. Roep een harde ratel.
27-28 cm
Leefwijze
Broeden
Broedt vanaf eind maart. Heeft meestal twee legsels van 3-5 eieren. Broedduur: 13-15 dagen. Grote lijsters broeden vaak hoog in bomen. Groot komvormig nest van plantaardig materiaal bijeengehouden door modder. De jongen zitten 12-15 dagen op het nest. Als ze zijn uitgevlogen, worden ze nog 12-15 dagen door de ouders verzorgd.
Leefgebied
Grote lijsters broeden hoog in loofbomen. Graslanden (weilanden met koeien, parken, het gazon in de tuin) worden door een grote lijster graag bezocht om te foerageren. Ze houden van regenwormen.
Voedsel
Vooral regenwormen. Bij het voedsel zoeken houden ze regelmatig de kop schuin, net als andere lijsters, om met één oog naar de bodem te kijken en met het andere de lucht in de gaten te houden om te kijken of er niet bijvoorbeeld een havik op ze afkomt. Naast regenwormen eten ze ook slakken, kevers en andere ongewervelden. In de herfst en winter eten ze ook bessen en zaden.
Vogeltrek
De soort is gedeeltelijk standvogel, maar trekt ook. Vogels uit Noord-Europa zwerven uit over Frankrijk (waar de Nederlandse vogels terechtkomen), het Iberisch Schiereiland en het Middellandse Zeegebied. Najaarstrek van half september tot half november. De voorjaarstrek begint al tussen eind februari (zachte winters) of half maart (als het koud is) en duurt tot ongeveer eind april.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
vrij talrijke broedvogel | gedeeltelijk wegtrekkend | doortrekker en wintergast in vrij groot aantal
Het aantal grote lijsters dat in Nederland broedt, loopt terug, na een piek in 1995. Ook in de winter worden er steeds minder grote lijsters geteld.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 8700-10.500 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 5000-20.000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 10.000-50.000 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Zijn al vroeg in de winter te horen. Grote lijsters ontbreken in grote open en bijna boomloze gebieden in West- en Noord-Nederland.
In Europa
De grote lijster komt voor van Noord-Scandinavië tot aan de Middellandse Zee.
Meer informatie
Bescherming
De grote lijster staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'kwetsbaar' sinds 2017. Sinds ongeveer 1995 nemen de landelijke aantallen af, vooral in het zuidelijk deel van Nederland. Ook in de omliggende landen zit de soort in de achteruit. Het verlies van voedselgebieden zal daarbij meespelen. Op de plekken waar de soort het meest voorkomt, zijn vele graslanden te droog of zijn boeren maïs gaan telen. Kleinschalig cultuurlandschap en bosrijke delen van de hogere zandgronden tellen nog de grootste aantallen grote lijsters. Ze zijn ook gevoelig voor strenge winters, dan zakt de stand in. Mogelijk is er meer aan de hand, maar daarvoor is meer onderzoek nodig.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download hier het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming geeft veel voorlichting over hoe tuinen en erven vogelvriendelijk kunnen worden ingericht. Veel soorten zoals de lijsterachtigen kunnen daarvan profiteren.
Wat kun jij doen
Beschik je over een grote tuin of erf, of maakt jouw tuin deel uit van een complex van tuinen, zorg voor veel variatie, waaronder ook bomen, zodat er broedplekken aanwezig zijn. Maai het gazon niet te vaak en zaai verschillende grassoorten in. Het gazon wordt daardoor rijker aan insecten, wormen en slakken: het lievelingskostje van de grote lijster.
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De grote lijster is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn grote lijsters beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de grote lijster wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van grote lijsters zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal