Grote lijster wordt Rode-Lijst’er

In januari kunt u hem al indrukwekkend hard horen zingen: de grote lijster. Hij komt veel voor in het oosten van ons land. Of beter: 'kwam', want al 20 jaar worden het er gestaag minder. Daarom is het één van de nieuwkomers op de nieuwe Rode Lijst voor Nederlandse broedvogels, die eind vorig jaar verscheen.

De grote lijster koloniseerde Nederland vanaf 1870 en breidde langzaamaan zijn broedgebied uit. Tot een eeuw later de aantallen begonnen af te nemen. Eind jarentachtig en begin jaren negentig trad herstel op, maar vanaf 1995 gaat het gestaag bergafwaarts, vooral in de zuidelijke helft van Nederland. Het verspreidingsgebied is daarentegen nauwelijks kleiner geworden. Er zijn ongeveer 13.000 tot 17.000 broedparen in Nederland.

Is de afname van de grote lijster te verklaren? In Nederland speelt het verlies van voedselgebieden in elk geval mee. Op plekken waar de soort het meest voorkomt zijn vele graslanden te droog of zijn boeren maïs gaan telen. Grote lijsters zijn ook gevoelig voor strenge winters, dan zakt de stand in. Ook in omliggende landen zijn de aantallen afgenomen, maar daar zijn soms ook heel andere lokale factoren van belang: in Spanje bijvoorbeeld de jacht en in Finland de kap van oerbos.

Is er misschien een overkoepelende factor die in het hele verspreidingsgebied een rol speelt? Er is in elk geval vastgesteld dat de eischalen van de grote lijster minder dik worden. Bij sommige andere vogelsoorten komt dat door een overmaat aan stikstof in het milieu. Is dat ook het geval bij de grote lijster? Is dat de mysterieuze oorzaak achter de continue afname? Voor nu speculatie, maar zeker de moeite van het onderzoeken waard.

Om het probleem van te weinig voedselgebieden in ons land op te lossen, is ‘grasland met lichte beweiding’ nodig. Dat klinkt abstract voor de gemiddelde burger, maar u kunt mogelijk heel concreet helpen. Heeft u een grote tuin of erf, of ligt uw tuin tegen andere tuinen aan? Maai dan het gazon (of weiland) niet te vaak en zaai verschillende grassoorten in. Het gras wordt daardoor rijker aan insecten, wormen en slakken: het lievelingskostje van de grote lijster. En zorg voor bomen, zodat er broedplekken aanwezig zijn.

Ook de regering heeft een rol te vervullen, want algemene milieumaatregelen zijn nu nodig en niet als alle onderzoeken zijn afgerond en het voor veel soorten te laat is. De regering moet in het landelijk gebied het voortouw nemen en veranderingen stimuleren en afdwingen. Concreet gaat dan om het gebruik van gif tegen insecten en de uitstoot van stikstof en fosfaat terug te dringen, zodat de kwaliteit van leefgebieden verbetert, niet alleen voor de grote lijster.