Zeeuwse vogels en hun verhalen

Begin 2022 verschijnt een lijvig boekwerk, 1.500 pagina’s in twee delen: Avifauna Zeelandica, boordevol informatie over de vogels van Zeeland. Talloze auteurs schreven eraan mee. Samensteller en eindredacteur is Peter Meininger (1956), die jarenlang als ecoloog bij Rijkswaterstaat werkte.

“De meeste regionale avifauna’s bestaan alleen uit een soortenlijst en een inleiding. Voor Zeeland was er bovendien nog geen overzicht van de hele provincie. Tholen en Sint-Philipsland waren bijvoorbeeld nog witte vlekken. En van Zuid-Beveland was alleen in 1948 een korte avifauna verschenen. Tegenwoordig is er veel meer over de vogels bekend en wordt er veel meer geteld, grofweg sinds 1980.

Daarnaast bevat dit boek veel meer informatie dan gangbare avifauna’s. Bijvoorbeeld uitgebreide soortbeschrijvingen met foto’s, kaartjes en grafieken, en vaak nog niet-gepubliceerde data over broedbiologie en aantallen. Het boek bevat ook allerlei anekdotes over vogelonderzoek en waarnemingen, maar ook veel historie en verhalen over ‘de mens achter de onderzoeker’.”

“Een groot deel is afkomstig van de tellingen van Sovon, waaronder het Sovon-Atlasproject van 2013-2015. Daarnaast hebben we gegevens gebruikt van de site Waarneming.nl, die de laatste jaren sterk in opkomst is. Die heeft ruim 7 miljoen Zeeuwse vogelwaarnemingen opgeleverd. De uitdaging was het bewerken daarvan. Collega’s van Sovon hebben daarvoor een nieuwe methodiek ontwikkeld die een mooi beeld geeft van het relatieve voorkomen van soorten.

De watervogels in de grote Zeeuwse wateren worden maandelijks geteld, vooral door professionals in opdracht van Rijkswaterstaat. Sovon-vrijwilligers tellen voornamelijk de binnendijkse ganzen en zwanen, en ‘s winters de watervogels in landbouw- en natuurontwikkelingsgebieden. Vanuit Rijkswaterstaat heb ik zelf vanaf 1979 een telprogramma opgezet voor kustbroedvogels: kluten, plevieren, meeuwen en sterns. De term kustbroedvogels heb ik overigens zelf gelanceerd; er was nog geen naam voor. Ja, ‘pioniersoorten’ – maar dat dekt de lading toch niet helemaal.”

“Ik denk dat er een brede belangstelling voor zal zijn. Van vogelaars en natuurliefhebbers in het algemeen, maar ook vanuit de provincie, gemeenten, waterschap, terreinbeheerders en Rijkswaterstaat. De provincie heeft veel van de gegevens die nu in dit boek komen al gebruikt om beleid op te baseren. Bijvoorbeeld voor het selecteren van soorten of gebieden die prioriteit moeten krijgen als het gaat om beschermingsmaatregelen. Het boek geeft informatie en aanbevelingen ten aanzien van Natura 2000-doelen, waterkwaliteit, recreatiedruk en schelpdiervisserij.

Het boek zal ook mensen aanspreken die algemeen in Zeeland geïnteresseerd zijn. Er staat flink veel historische informatie in, die nooit eerder bijeen is gebracht. Bijvoorbeeld uit oude dagboeken, kranten, tijdschriften en jachtverordeningen. Daarin vonden we interessante beschrijvingen van eendenkooien, vogelvangst, eierrapen en bijzondere natuurhistorische collecties. Plus allerlei leuke anekdotes en biografische informatie over de vogelaars.”

“Zelf heb ik 3,5 jaar bijna fulltime aan dit project gewerkt. Het was een gigantische onderneming, echt monnikenwerk. Als ik dat van tevoren had geweten, was ik er nooit aan begonnen! Eerder had ik al de Flora Zeelandica gemaakt, die verscheen in 2018. Dat was ook veel werk – maar de avifauna was nog een stukje complexer. Er is nóg weer meer informatie in verwerkt, uit allerlei bronnen. En er heeft een groot aantal auteurs aan meegewerkt. Die coördinatie heeft ook nog wel wat voeten in de aarde gehad.”

“Ja, absoluut. Het is een bijzonder mooi boek geworden. De opmaak is ook heel fraai. Een gedreven fotoredactie van vijf man heeft tienduizenden foto’s bekeken en daaruit de tweeduizend mooiste foto’s van soorten en landschappen geselecteerd. Allemaal van topkwaliteit. En daarnaast is de inhoud heel divers: die biedt voor elk wat wils. Het is heel fijn als deze informatie daarmee een breed publiek bereikt. De prijs van het boek is overigens opmerkelijk laag voor een dergelijk standaardwerk. Die prijs kan zo laag zijn dankzij diverse subsidiegevers en het feit dat alle medewerkers onbetaald hebben meegedaan.”

“Ik woon er al 45 jaar. Ik word vooral geraakt door de afwisseling. Grote en kleine wateren, zoet, zout, met en zonder getij. Die afwisseling komt ook door het relatief milde klimaat. Daardoor hebben we hier nu ook broedende Cetti’s zangers, steltkluten, kleine zilverreigers… allemaal opmerkelijke nieuwkomers. En dan heb je die massale vogeltrek. Telpost Breskens geniet in het voorjaar zelfs internationale faam. Op Europese schaal zijn de Zeeuwse Deltawateren een top-5-gebied als het gaat om vogeldichtheden. Die is hier vele malen hoger dan in de Waddenzee. Als je soms die enorme aantallen bij elkaar ziet staan op een slik…

Ik ben geen echte soortenjager. Nee, ik houd van de enorme diversiteit, en van de grote aantallen watervogels. Maar als ik dan toch een favoriete soort moet kiezen, dan is het de strandplevier. Die is dan ook het logo van de Avifauna geworden. In heel Nederland broeden maar zo’n 170 paren, waarvan ruim de helft in Zeeland. Het is een fraaie soort om te zien. En dus typisch Zeeuws.”