Vogelhandel is moeilijk te stoppen

Wie is beter op de hoogte dan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), de opsporingsdienst van het Ministerie van LNV. We praten met Harald Garretsen en Walter Hoenderboom, 2 van de in totaal 22 inspecteurs van het team Natuur dat belast is met de handhaving van wetgeving op het gebied van inheemse en uitheemse planten en dieren. “Binnen ons team hebben we specialisten voor onder andere reptielen, koraal, planten, tropisch hout, Chinese medicijnen en vogels”, vullen de opsporingsambtenaren elkaar aan.

De wetgeving waar ze mee te maken hebben is veelzijdig; denk aan de Natuurbeschermingswet, Europese Vogelrichtlijn en Cites (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora). Het geeft meteen de complexiteit van hun werk aan.

“Kort gezegd is het onze taak om de illegale handel in vogels tegen te gaan en de legaliteit te controleren”, opent Hoenderboom.

“Toen ik ongeveer veertig jaar geleden bij de Dienst begon, arriveerden er dagelijks zo’n twintigduizend vogels op Schiphol,’’ herinnert Garretsen zich.

“Dat is al lang niet meer. De grote ommekeer kwam in 2007 toen de grenzen van de Europese Unie gesloten werden voor alle import van vogels in verband met de vogelpest. Heel even dachten we: probleem opgelost. Maar niets bleek minder waar te zijn.”

Er gaat veel geld om in de vogelhandel en handelaren zijn inventief. Men zoekt voortdurend naar mogelijkheden om hun business voort te kunnen zetten, legaal of illegaal. Volgens Hoenderboom en Garretsen worden tegenwoordig vogels uit Afrika en Azië naar landen net buiten de grenzen van de EU gevlogen. “Ze landen bijvoorbeeld in Belgrado en worden per vrachtauto via de Servische grens binnen de EU gereden. Eenmaal de grens over bij Hongarije of Kroatië is er geen enkele controle meer.”

Waar komen die vogels vandaan? Volgens de inspecteurs is Tanzania nog steeds een belangrijk exportland. “Er is tegenwoordig vooral veel vraag naar kleine zangvogels, zoals goudbuikjes, Sint Helenafazantjes, edelzangers, Mozambiquesijzen en blauwfazantjes. Handelaren kijken wat er aangeboden wordt en waar hier vraag naar is. Of soorten beschermd zijn maakt ze niet uit. Eventuele benodigde vergunningen worden gemakkelijk vervalst.”

De winsten liegen er niet om. Voor een paartje Mozambiquesijzen kost de importeur vier dollar en de liefhebber betaalt uiteindelijk 165,00 euro voor. Tel uit je winst als er zo’n duizend vogels per zending aankomen. Dat er nog steeds heel veel doodgaan onderweg, maakt ze niet uit. Niet veel verschil met dertig jaar geleden. Hoewel de uiteindelijke verkoopprijzen tegenwoordig veel hoger liggen. Vogelhouders hebben het er graag voor over.

Ook vanuit Azië, met name Indonesië, komen veel vogels hierheen. “Daar is lastig een vinger achter te krijgen”, aldus Garretsen en Hoenderboom. “We horen verhalen dat ze in de Oekraïne zouden landen en dan de EU binnengesmokkeld worden. Het zijn criminele netwerken die dit doen, maar het is moeilijk bewijsbaar. Als er echter plotseling volop aanbod is van Japanse nachtegalen, gaailijsters en beo’s, dan weten we wel hoe laat het is.”

Al eerder maakte BirdLife International bekend dat bossen in Indonesië leeggeroofd worden en er geen vogel meer zingt. Illustratief is het filmpje dat op YouTube rouleert.

Is het voor de NVWA lastig om smokkel te bewijzen, dan is er altijd nog een mogelijkheid om op te treden op grond van het dierenwelzijnsaspect. Of om de belastingdienst in te schakelen voor fiscale controle.

Jaarlijks neemt de NVWA honderden vogels in beslag, variërend van Mozambiquesijs tot Japanse kraanvogel. Inbeslaggenomen vogels worden gedeponeerd bij een opslaghouder. Ik bezocht zo’n opslaghouder ergens in het land. Zowel opslaghouder als de inspecteurs Garretsen en Hoenderboom willen om veiligheidsredenen niet op de foto.

In goed verzorgde volières vliegen tientallen Afrikaanse prachtvinken, Mozambiquesijzen en blauwfazantjes. Verder Japanse nachtegalen, glansspreeuwen en zelfs enkele gekraagde trogons. In een grote ren stappen twee Japanse kraanvogels rond.

De opslaghouder: “Na een rechtszaak bepaalt de rechter wat er met de vogels gebeurt. Meestal gaan ze naar dierentuinen of vogelparken. Wat vogelhouders zich vaak niet realiseren is dat veel van deze vogels niet geschikt zijn om als huisdier te houden.”

Michel van der Plas van World of Birds beaamt dit. “Ons doel is om het welzijn van uitheemse vogels in gevangenschap te bevorderen. In totaal hebben we hier zo’n 1800 vogels, waaronder meest papegaaien. Heel veel vogels worden gebracht door particulieren, die zich bij aanschaf niet realiseerden dat papegaaien erg oud kunnen worden. Behalve opvang geven we ook veel voorlichting en werken we mee aan kweekprogramma’s om zeldzame soorten te behouden.”

Ga voor meer informatie over World of Birds naar www.worldofbirds.nl.

Duidelijk is dat de Europese-Unie een spin in het web is van de internationale vogelhandel en dat Nederland daarin een belangrijke partij meeblaast. Feit is wel dat de opsporing en handhaving nergens zo professioneel geregeld is als in Nederland. Neem Garretsen en Hoenderboom, de gedrevenheid en deskundigheid straalt van hen af. Tegelijkertijd is het ontnuchterend dat er de afgelopen dertig jaar niet veel veranderd is op het gebied van vogelhandel. Gelukkig hebben organisaties als BirdLife International en Vogelbescherming steeds meer aandacht voor dit jarenlange probleem.