Vogelen terwijl je slaapt

Het klinkt misschien niet heel enerverend, maar vogelen terwijl je ligt te pitten, trekt een steeds grotere schare enthousiaste liefhebbers. Neem Joost van Bruggen. Overdag is hij meetnetcoördinator bij Sovon Vogelonderzoek Nederland, ’s nachts is hij één van de ferventste beoefenaren van het ‘nachtvogelen’. Zeker tijdens de voor- en najaarstrek zet hij bijna elke nacht zijn microfoon in zijn tuin in Arnhem voor het slapengaan. “Mijn tuin is ook een officiële telpost op trektellen.nl”, vertelt hij. “Na een nacht opnemen probeer ik de volgende dag meteen ‘naar de geluiden te kijken’. Op de sonogrammen op mijn beeldscherm zie ik meteen wanneer een vogel roept. Sommige roepjes, zoals die van de koperwiek herken ik op het oog, daar hoef ik niet naar te luisteren.”

Sinds hij met ‘nachtvogelen’ begon in 2015, heeft Van Bruggen al aardig wat verrassingen voorbij horen komen. “Weinig mensen weten bijvoorbeeld dat een roerdomp ’s nachts een meeuwachtige roep heeft. Ook hoorde ik al meer dan vijftig keer een ortolaan overkomen op mijn opnames. Dat verwacht je toch niet?”

Het echte ‘tellen’ van de nachttrek is lastig, erkent Van Bruggen. “Toch kan je vaak een aardige schatting maken. Als je met een richtmicrofoon twee roepjes van een zanglijster oppikt met een tussentijd van een seconde of tien, dan mag je er echt wel vanuit gaan dat dit twee vogels waren.”

Eén van de pioniers van het nachtvogelen is zonder twijfel Magnus Robb, professioneel geluidenverzamelaar en trekker van het collectief The Sound Approach. “Ik begon er meer dan tien jaar terug mee, toen ik in Portugal kwam wonen. Iemand vertelde mij dat je daar ’s nachts trekkende vliegenvangers kon horen. Ik geloofde dat niet, want overdag hoor je die helemaal niet. Inmiddels heb ik nachten gehad met opnames van vele honderden vliegenvangers boven mijn huis.”

Voor vogelliefhebbers die ook benieuwd zijn wat er ’s nachts over hun huis vliegt, heeft Robb enkele praktische tips.

1. ‘Size doesn’t matter’
   “Je hoeft niet per sé moeite te doen om een peperdure recorder aan te schaffen of een heel grote richtmicrofoon. Ik ken genoeg mensen die de geluiden met hun mobieltje opnemen. Het belangrijkste is de batterij: die moet het de hele nacht uithouden.”
2. Niet wat, maar waar
   “Waar de recorder niet heel veel uitmaakt, maakt het wél uit waar je hem neerzet”, benadrukt Robb. “Let op mogelijke bijgeluiden van airco’s, verkeer of andere storende geluiden. Het kan helpen om je recorder in een kuiltje in de grond te zetten. Dan vang je wel de geluiden van boven, maar niet die van de zijkant.”
3. Vaste schaal in je software
   Om geluiden na enig oefenen op het oog te herkennen, moet je niet te veel gaan rommelen met de schaalverdeling in je software, zegt Robb. “Ik gebruik zelf een vrij duur programma, Raven pro, maar ook met het gratis programma Audacity kan je prima sonogrammen maken. Als je de schaalverdeling steeds gelijk houdt, ga je vanzelf de patroontjes van een roepende koperwiek en de andere trekkers herkennen.”
4. Doe iets met je opnames
   Tot slot benadrukt Robb dat het de moeite waard is om je opnames niet voor jezelf te houden. “Deel ze op trektellen.nl of zet ze op de geluidendatabase xeno-canto. Maar houd wel in je achterhoofd: veel geluiden van nachttrek op xeno-canto zijn door mensen opgenomen die de vogel ook niet hebben gezien. De determinaties zijn dus niet altijd honderd procent betrouwbaar. Maar hoe meer mensen hier gebruik van gaan maken, hoe beter de controle op de site zal zijn.”