Vogelbescherming in 2022

In 2019 alweer maakte de rechter gehakt van een regeling die stikstof-uitstoot toestond, dankzij een rechtszaak van MOB. De onhoudbaarheid van die regeling was al vele jaren bekend, helaas moest de overheid (opnieuw) langs juridische weg worden herinnerd aan de eigen natuurwet en -regelgeving.

Vervolgens lukte het de gezamenlijke lobby van natuurorganisaties, waaronder Vogelbescherming, om het nieuwe kabinet te overtuigen echt iets te gaan doen, in plaats van pappen en nathouden.

Dat lukte zelfs wonderwel, een formidabel bedrag van 25 miljard euro werd op de begroting gezet om de stikstofcrisis aan te pakken en een landbouwtransitie op gang te helpen naar een natuurlijker platteland. De manier waarop het kabinet het toen aanpakte, staat iedereen vermoedelijk nog levendig voor de geest. Een soort lont in een kruitvat.

Vogelbescherming en de andere natuurorganisaties hebben het afgelopen jaar vooral de druk op de ketel gehouden om ervoor te zorgen dat de doelen van de stikstofreductie niet werden afgezwakt. En dat is grotendeels gelukt, al is de weg nog lang. Daarnaast hebben we belangrijk bijgedragen aan het vormen van een nog veel bredere maatschappelijke coalitie van 90 organisaties onder de vlag van #nietzondernatuur. Namens miljoenen Nederlanders blijven we zo de Haagse bestuurders bij de les houden.

Tegelijk vinden wij ook dat boeren een fatsoenlijk inkomen moeten kunnen verwerven. Het afgelopen decennium zijn we daarom – mét boeren en vele andere partijen – bezig geweest om voorbeelden te ontwikkelen waarbij de natuur profiteert, maar er ook een gezonde bedrijfsvoering mogelijk is. Die voorbeeldige boerenbedrijven kunnen een belangrijke rol spelen als koplopers op weg naar een meer natuurlijk platteland.

Consumenten hebben we ook het afgelopen jaar weer geattendeerd op wat zíj kunnen doen: in de supermarkt zuivel kopen – als je dat gebruikt – van boeren die zich extra inzetten voor de natuur en voor (weide)vogels. Dat doen we via onder meer zuivelwijzer.nl.

Deze race is nog niet gelopen. Nederland staat in EU-verband bijna helemaal onderaan als het gaat om biodiversiteit op het platteland. Effectieve maatregelen in regionaal verband zijn nodig om daar iets te doen. Ook de partijen die jarenlang winst hebben gemaakt: zuivelaars, banken, veevoer- en kunstmestbedrijven, supermarkten etc. – de zogenaamde ketenpartijen – moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Vogelbescherming blijft ze daarop aanspreken. Volg de reacties van Vogelbescherming op het landbouwbeleid via onze website.

Het begon met één gemeente in Brabant – Tilburg – toen werden het de vijf grote steden van Brabant en vandaaruit sloeg de geestdrift voor natuurinclusief bouwen over naar 62 Brabantse gemeenten. Met steun van de provincie heeft Vogelbescherming in Brabant het vuurtje voor natuurinclusief bouwen kunnen aanwakkeren, waar vooral soorten als huismussen, huiszwaluwen en gierzwaluwen van profiteren.

In 2022 sloten we dit vijfjarig project af met een symposium. Stefan Vreugdenhil van Vogelbescherming is trots op wat er is bereikt: ‘’Het concept natuurinclusief bouwen is echt omarmd. Niet alleen in Brabant, ook landelijk. In Brabant hebben we laten zien dat het werkt én dat het niet veel hoeft te kosten. Nu zie je dat er landelijk, en zelfs over de grens belangstelling voor komt. Het is gaaf dat de projecten in Brabant uitgegroeid zijn tot zulke goede voorbeelden.’’

Minister Hugo de Jonge heeft zich intussen bereid verklaard werk te maken van regelgeving, niet in de laatste plaats door het lobbywerk van natuurorganisaties zoals Vogelbescherming in samenwerking met NL Greenlabel en bouwbedrijven zoals Ballast Nedam Development.

Vogelbescherming werkt ook over de grenzen van Nederland, alleen al omdat vogels zich niets van mensengrenzen aantrekken. In 2022 doen we dat precies 100 jaar in een samenwerkingsverband dat sinds de jaren ’90 BirdLife Internationaal heet. Sterke BirdLife Partners in rijke landen, zoals Vogelbescherming, helpen vogelbeschermingsorganisaties in (relatief) arme landen zichzelf te ontwikkelen, zodat die op eigen kracht een vuist kunnen maken voor vogels en natuur. Onze focus daarbij ligt vooral op landen langs de vogeltrekroute waar Nederland ook aan ligt. Zo werden de vogelbeschermers van onder meer Marokko en Mauritanië volwaardig Partner van BirdLife mede dankzij Vogelbescherming.

Maar in het verleden waren we ook actief in Oost-Europa. Zo hebben we de Partner in Oekraïne geholpen op eigen benen te staan. De USPB heeft intussen veel belangrijk werk kunnen doen, maar is het afgelopen jaar ook zwaar getroffen door de oorlog. Alle medewerkers zijn tot op heden veilig en proberen waar mogelijk hun werk voor vogels en natuur voort te zetten en ook nieuwe initiatieven te ontwikkelen. Andere BirdLife Partners, zoals Vogelbescherming, maken dat mogelijk, maar iedereen kan bijdragen.

2022 was het jaar waarop mooie stippen op de horizon werden gezet. We denken daarbij aan het wereldwijde biodiversiteitsverdrag, het baanbrekende concept voor een nieuwe EU-natuurherstelwet en de afspraken die er liggen rondom een EU-ontbossingswet (die dat juist wil tegen gaan, ontbossing).

Wereldleiders en landen hebben helaas geen goed cv als het gaat om zulke beloftes en/of de handhaving ervan, maar het is ontegenzeggelijk béter als er stippen op horizonnen staan. Dan kunnen we landen en leiders ergens aan houden. Het Biodiversiteitsverdrag en de (potentiële) regelgeving kwam mede tot stand dankzij het gezamenlijk optrekken van natuurorganisaties waaronder Vogelbescherming. Lees hier over de actie together4forests.

Internationaal helpt het dat we deel uit maken van BirdLife. BirdLife is behalve de grootste natuurorganisatie ter wereld met 119 Partners in 117 landen ook een club die beleidsmakers voorziet van de broodnodige informatie én aanzet tot handelen.

Dat doen we in Nederland uiteraard ook. Als gevolg daarvan werd vorig jaar bijvoorbeeld de Bruine Bank in de Noordzee tot Natura 2000-gebied uitgeroepen, een gebied zo groot als het IJsselmeer. Goed voor bijvoorbeeld alken en zeekoeten. Afgelopen jaar is gebleken dat minimaal nog vier gebieden in de Noordzee ook kwalificeren als Vogelrichtlijngebied. Dat is nog niet zover, maar deze eerste stap is wel essentieel. Een en ander is het gevolg van het Noordzeeakkoord uit 2020 waarbij Vogelbescherming een belangrijke rol speelde in de totstandkoming ervan.

In Nederland krijg je weinig voor elkaar zonder samen te werken. Vanuit de Coalitie Delta Natuurlijk heeft Vogelbescherming het initiatief genomen tot het opstellen van het Actieplan Deltanatuur Zuidwestelijke Delta 2050. Dit initiatief is uitgewerkt met medewerking van het ministerie van LNV, Rijksdienst voor ondernemend Nederland, Rijkswaterstaat, de provincies Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant.

Met al deze partijen hebben we een compleet maatregelenpakket samengesteld om tot gezonde vogelpopulaties te komen. Ook het benodigd onderzoek maakt hier deel van uit. Met dit pakket gaan de deelnemende organisaties de komende jaren inbreng leveren aan onder meer lopende en nieuwe trajecten voor natuurherstel, gebiedsontwikkeling, beheerplannen, aanpassingen in de infrastructuur en bij het ontwikkelen van nieuw beleid om ervoor te zorgen dat de uitvoering daarvan nog beter bijdraagt aan de verbetering van de deltanatuur. Op die manier krijgt het papier handen en voeten en werken alle organisaties aan dezelfde doelen.

Behalve samenwerken draait het in de wereld van de Nederlandse natuurbescherming ook om een lange adem hebben en soms grenzen stellen. Jarenlang heeft Vogelbescherming gestreden voor natuurherstel in het Westerscheldegebied, zoals internationaal ook was afgesproken. In 2022 werd een veelbesproken onderdeel werkelijkheid, er liep water in de Hedwigepolder. De komende jaren kan daar een natuurgebied ontstaan. We zien er naar uit.

2022 was het laatste jaar van het project Birds, Bees & Business in Burkina Faso. Vogels alleen in Nederland beschermen heeft weinig zin, als ze zich soms meer dan de helft van het jaar in andere landen bevinden, waar ze óók de nodige problemen hebben te trotseren. In West-Afrika is ontbossing – onder meer door toegenomen veeteelt – een belangrijke negatieve factor.

In dit project, uitgevoerd samen met Cordaid en Fair Climate Fund, met geld van de Nationale Postcode Loterij en ook dankzij onze leden, hebben we mooie resultaten geboekt. Waarbij ‘we’ zich ook uitstrekt tot onze partners in Burkina zelf, zoals NATURAMA. In dit artikel over Birds, Bees & Business staan de belangrijkste resultaten te lezen.

In de kern gaat het bij Birds, Bees & Business om bomen beschermen en bomen planten, waardoor er weer een rijker en diverser landschap ontstaat. Die grotere biodiversiteit zorgt ervoor dat sheabomen beter bestoven worden en een hogere opbrengst hebben. Daar profiteren vrouwencoöperaties van die van sheanoten de sheaboter maken, een gewilde grondstof voor allerlei cosmeticaproducten. Door die hogere opbrengst is er een incentive om de bomen te laten staan. Daaraan dragen ook de CO2-zuinige kooktoestellen bij waarvan er zo’n 25.000 zijn uitgereikt. Voor deze kooktoestellen is veel minder hout nodig.

Gezien de klinkende resultaten zetten we het komende jaar alles op alles om dit project voort te zetten en uit te breiden. De Sahel is groot, maar wie weet heeft de gekraagde roodstaart, grasmus of fitis die u dit voorjaar weer hoort of ziet, er een belangrijk voordeel van gehad. Wilt u nog iets extra's doen voor dit project dan kan dat.