Vernieuwd Beter Leven keurmerk voor duurzame melkveehouderij

“Wij willen de melkveehouderij verbeteren op het gebied van dierenwelzijn, milieu en biodiversiteit”, aldus directeur Co’tje Admiraal van de Dierenbescherming. “Naast aandacht voor het welzijn van de koe en haar kalf, stellen we nu ook voorwaarden aan een betere zorg voor de natuur rond en op de boerderij. Zo moet er in weilanden veel meer ruimte komen voor bloemen, insecten en boerenlandvogels en moeten veehouders overstappen op groene energie, mestoverschotten afbouwen en het gebruik van vervuilende bestrijdingsmiddelen beperken”.

Vanaf nu is Jumbo melk en yoghurt met één ster van het Beter Leven keurmerk in alle winkels verkrijgbaar. Met Jumbo, de zuivelverwerker en melkveehouders is nauw samengewerkt om de introductie mogelijk te maken. “Afzet en compensatie van extra door de boer gemaakte kosten in het nieuwe concept zijn hierbij cruciaal”, stelt Admiraal. Vooralsnog doen zes melkveehouders mee aan het nieuwe concept.

Olaf de Boer, directeur Buying & Merchandising van Jumbo: “Bij Jumbo vinden we het belangrijk dat onze producten met aandacht voor mens, dier en milieu worden geproduceerd. Vanaf het eerste uur zijn we betrokken geweest bij de totstandkoming van het één ster Beter Leven keurmerk voor zuivel. We zijn er bijzonder trots op dat we als voorloper op dierenwelzijn, als eerste zuivel met dit keurmerk introduceren.”

Het Beter Leven keurmerk werkt met eisen die ‘bovenwettelijk’ genoemd worden. Maar juist in de melkveehouderij zijn er weinig wettelijke voorschriften voor de huisvesting van de koeien en kalveren. Door de alsmaar verdergaande intensivering en schaalvergroting van de sector heeft dat geleid tot onwenselijke situaties. Het Beter Leven keurmerk voor zuivel met één ster schrijft nu basisuitgangspunten voor die de melkveehouderij een stuk ‘koevriendelijker’ en duurzamer moeten maken.

Volgens Admiraal vinden de in het keurmerk samenwerkende organisaties dat de intensivering van de melkveehouderij te ver is doorgeschoten. “Het imago van een groene weide met tevreden grazende dieren onder een Hollandse wolkenlucht met molens aan de horizon, staat ver af van de realiteit”. “Want,” benadrukt Admiraal, “een koe staat nu eenmaal het merendeel van de tijd, ruim 90%, op stal. Ook als ze weidegang krijgt. En met name daar wringt de schoen.” Dat kan betekenen dat er te veel dieren in een stal staan. Het monotone landschap rond de boerderij, de achteruitgang van de aantallen weidevogels en insecten en de belasting van de omgeving met voor het milieu schadelijke (mest)stoffen zijn andere belangrijke aandachtspunten.

Als er meer koeien dan beschikbare ligplekken in een stal zijn, is dit voor het welzijn van de dieren volgens de Dierenbescherming behoorlijk nadelig. “Aan dit euvel is met de nieuwe eisen iets gedaan, want het is voor een koe als kuddedier belangrijk dat zij kan gaan liggen als de andere dieren dat ook doen”, aldus Co’tje Admiraal. De loopgangen zijn breed genoeg, zodat de koeien zich goed kunnen bewegen in de stal. Er zijn voldoende drinkplaatsen, omdat een koe zeer veel drinkt door de vele liters melk die zij geeft. Ook zijn er dankzij de nieuwe criteria meer eetplekken. “Uiteraard is ook weidegang van zes uur gedurende minimaal 120 dagen gegarandeerd, zélfs voor het jongvee is er weidegang, dat nu nog te vaak het hele jaar op stal wordt gehouden."

Het welzijn van kalveren in de melkveehouderij is steeds vaker onderwerp van discussie. “Volkomen terecht”, aldus Admiraal. Het nieuwe keurmerk schrijft voor dat de dieren minimaal 28 dagen op het bedrijf moeten blijven in plaats van de gangbare twee weken, waardoor ze een stuk minder bevattelijk zijn voor ziektes en het transport beter aankunnen. Deze eis gaat later in, omdat eerst voldoende afzet bij de mesterijen geregeld moet zijn. Voor de kalveren is onder het Beter leven keurmerk permanent drinkwater aanwezig. “Dat mag logisch klinken, maar is het allerminst. Ook hier gelden namelijk geen wettelijke voorschriften”, zegt Admiraal.

“Het is een hele mooie stap vooruit dat het Beter Leven keurmerk nu ook duurzaamheidscriteria meeweegt”, stelt Dorien Ackerman van Natuur & Milieu. Ackerman: “We hebben hard gewerkt aan de duurzaamheidseisen voor het Beter Leven keurmerk, we kijken daarin naar de hoeveelheid mest, het voer, het gebruik van bestrijdingsmiddelen, zoals een algeheel verbod op glyfosaat, en het energiegebruik op de boerderij. Boeren die de zuivel leveren voor het Beter Leven keurmerk zorgen er bijvoorbeeld voor dat ze het grootste deel van de mest, die ze produceren, op hun eigen land kwijt kunnen. Daarmee voorkomen ze een mestoverschot. En om aan het keurmerk te voldoen voeren de boeren de koeien zoveel mogelijk met veevoer uit de buurt. Zo min mogelijk krachtvoer, dat van ver komt. Tot slot werken de boeren die aan het keurmerk voldoen aan het energieneutraal maken van hun bedrijf door zelf energie op te (gaan) wekken”.

Dat van deze maatregelen ook de vogels profiteren staat buiten kijf. Vogelbescherming Nederland voegt daar nog een set voorwaarden aan toe die het voor deze groep weer leefbaarder maakt rond een boerderij. “Voor ons is het uitgangspunt dat voorzien moet worden in alle behoeftes van boerenlandvogels. Een boerenlandvogel heeft voldoende voedsel nodig en een veilige omgeving om in te broeden en de jongen op te laten groeien. De maatregelen voor één ster gaan over het creëren van een basiskwaliteit voor natuur in het landelijk gebied”, aldus Andrea Kuiper-Vos van Vogelbescherming Nederland. Het gaat onder meer om het realiseren van kruidenrijk grasland op een deel van het bedrijf, maar ook om herstel van landschapselementen zoals sloten en greppels. Ook het verhogen van waterstanden is een punt van aandacht.

De zuivel met één ster is een eerste stap naar de totale verbreding van het Beter Leven keurmerk. Bij onder meer de pluimvee- en varkenshouder is volgens de directeur van de Dierenbescherming nog een lange weg te gaan, maar “over vijf jaar zijn we een heel eind opgeschoten, de nieuwe criteria staan al met potlood op papier".