Turn the tide - De schoonheid van Noordzeevogels

Het bontbekje, betrapt op Texel, prijkt al op pagina 25 van het imposante fotoboek Turn the Tide, Birds around the North Sea. Kortgeleden werd dat gepresenteerd, tegelijk met de gelijknamige tentoonstelling, in Het Natuurhistorisch te Rotterdam. Het bontbekje is niet alleen de lievelingsfoto – in dit boek – van de maker, fotograaf Sijmen Hendriks, het is ook exemplarisch voor het boek. De titel is een onverbloemde oproep tot het keren van de rappe neergang van de Noordzee als broedkamer van onnoemelijk veel en mooi leven. Niet in de laatste plaats vogelleven. Maar in dat hele dikke boek – bijna 170 foto’s op 216 beeldpagina’s – zie je van die neergang eigenlijk niks.

“Ik heb bewust geen dramatisch document willen maken met besmeurde en verstrikte, gestikte vogels”, zegt Hendriks. “Maar ik laat op een subtiele manier zien hoe mens en vogel om ruimte concurreren en hoe ons afval in het dierlijk milieu is doorgedrongen. Wat voor mij voorop stond bij het fotograferen en samenstellen is het laten zien van de schoonheid; de vogels in hun vaak ruige leefgebied.”

Daar is hij zeker wel in geslaagd. Vanaf 2014 trok Hendriks met regelmaat langs de zeven Noordzeekusten om er de vogels in hun natuurlijke leefgebied te fotograferen. Héél soms laat hij een vogel in uiterste close-up zien, en net íets vaker de naakte, vaak woeste natuur zelf – zonder enig waarneembaar schepsel erin. Op gezette momenten komt een oceaanreus voorbij, of wordt ons oog getrokken door een afstotelijk drijvend eiland van afval, een stuk plastic, verwerkt in een nest, een blikje op een Engels kiezelstrand dat een bonte strandloper wat beschutting tegen de wind biedt, maar daar natuurlijk nooit had mogen liggen.

De Noordzee lijkt plotseling hot sinds de Vlaamse journalist Arnout Hauben met zijn team rond de Noordzee trok ‘om die een stem te geven’. De serie was afgelopen voorjaar en zomer bij de VPRO te zien. Daarna werden we als kijker geconfronteerd met megaplannen voor windparken in de Noordzee, bezwaren van natuurorganisaties, plannen voor Schiphol-in-zee, bezorgde vissers die geen ruimte meer overhouden en alarmerende berichten over de klimaatopwarming die het leven in de Noordzee sneller bedreigt dan we konden vermoeden. Zo bezien komt Hendriks niks te vroeg met zijn boodschap-in-een-fotoboek.

Sijmen Hendriks (58) is als natuurfotograaf een laatbloeier. Het was ook pas op latere leeftijd dat hij met fotografie in zijn bestaan kon voorzien. “Ik ben een ‘algemeen fotograaf’; ik doe reportages, versla congressen, maak landschappen en portretten. Vanuit de landschapsfotografie ben ik steeds meer de kant van de natuur opgeschoven. En naarmate ik meer natuur maakte, ben ik me ook meer gaan verdiepen in de dieren, zeker de vogels.”

Voor iemand met zo’n late roeping is het des te opmerkelijker dat hij zo’n kanjer van een boek op de markt weet te zetten. Er zijn tientallen natuurfotografen – allemaal amateur – die aan het niveau van Hendriks kunnen tippen, maar geen uitgever die op ze zit te wachten. Dat het Hendriks wél is gelukt is een bewijs dat hij over méér kwaliteiten beschikt dan alleen fotografische.

En hij heeft een prachtig fotoboek afgeleverd, waarmee het volop genieten is van de schoonheid van vogels van de Noordzee, vindt ook Manon Tentij, Hoofd Bescherming bij Vogelbescherming. Zij schreef het voorwoord voor dit boek. Het is volop genieten van een eenzaam strandpleviertje op de zandvlakte van Renesse, een al even eenzame, uitwaaiende aalscholver op de Kwade Hoek – de vleugels gespreid als wil hij de zee omarmen. Aan de Wash, Engeland, zijn de wolken kanoeten zó dicht dat het een enorm geweven tapijt lijkt, op de rotsen van een Farnes-eiland staan bebrilde zeekoeten gelijk pinguïns wat verweesd bijeen, het befaamde Bass Rock lijkt besneeuwd, maar het witte kleed zijn jan-van-genten, een grote jager bespringt een grote mantelmeeuw. En misschien de opmerkelijkste foto: het bijna pointillistisch beeld van eiders in een hagelstorm bij Texel.

Hendriks heeft het boek in vier typen leefgebied opgedeeld: zand, modder, rotsen en zee. Binnen zo’n hoofdstuk is er geen verhaallijn; het gaat om de afwisseling van mooie beelden. Je kunt dus van Dover naar de Shetlands schieten en van Texel naar een Noors fjord. Het aardige is dat je bij een  tweede en een derde keer door het boek reizen dingen ontdekt die je daarvóór niet zag. Dat houdt  de zaak spannend.