Spectaculair herstel witkopeend in Spanje

De prachtige witkopeend (Oxyura leucocephala) werkt als een magneet op vogelliefhebbers. Niet alleen omdat hij zo zeldzaam is in Europa, maar ook vanwege de grote witte kop, de diepblauw gekleurde bobbelsnavel en zijn stekelige staart. Hij valt meteen op en heeft een heel ander uiterlijk dan alle andere Europese eenden.

Er zijn twee volledig gescheiden populaties van de witkopeend. Het Aziatische deel van de populatie in Kazachstan is gehuld in nevelen. De exacte broed- en overwinteringsgebieden van de tienduizenden witkopeenden in Kazachstan zijn nog steeds nauwelijks bekend. Van de veel kleinere westelijke populatie die broedt in Spanje, Algerije, Tunesië en Marokko is door onderzoek veel meer bekend. Wat beide gescheiden populaties gemeen hebben, is dat ze op de Rode lijst staan.

In de jaren zeventig was de witkopeend bijna uitgeroeid in Spanje door vernietiging van leefgebied en ongebreidelde jacht. Tijdens een vogeltelling in 1977 werden slechts 22 witkopeenden geteld. De laatste exemplaren zaten allemaal in een kleine lagune bij Cordoba. Lokale vogelbeschermers kwamen in actie en wisten de jacht in de lagune nog datzelfde jaar te stoppen. Ook werd meteen begonnen met natuurherstel en werd het leefgebied in omliggende regio’s ook verbeterd, hersteld én vergroot.

Toch was de witkopeend ook in Spanje nog niet uit de gevarenzone. De voornaamste bedreiging kwam echter niet meer van jagers of verlies van leefgebied, maar van de rosse stekelstaart. Deze eend behoort net als de witkopeend tot de familie van stekelstaarteenden.

De rosse stekelstaart ontsnapte in Engeland in de jaren vijftig uit volières en begon vanaf de jaren tachtig Spanje te koloniseren. Omdat de rosse stekelstaart kan paren met de witkopeend zou de oorspronkelijk populatie daardoor teloor kunnen gaan door hybridisering. Ook hier hielp een gezamenlijke internationale aanpak waarbij de verspreiding van de rosse stekelstaart vrijwel volledig werd ingedamd. De toekomst voor de witkopeend ziet er daardoor in Spanje weer rooskleurig uit.

Langzaam maar zeker begon de witkopeend toen uit het diepe dal te kruipen. Eerst werden de omliggende provincies Sevilla and Cádiz opnieuw gekoloniseerd en vervolgens ook Almería en Toledo. In 1988 werden weer 400 vogels geteld en nu in 2018 is het aantal witkopeenden spectaculair gegroeid naar meer dan 2500 witkopeenden in 13 verschillende provincies. Een fantastisch beschermsucces van SEO/BirdLife, de Spaanse evenknie van Vogelbescherming.