Birds, Bees & Business: natuurherstel én een beter leven

De gekraagde roodstaart, bonte vliegenvanger of fitis die in Nederland hun nest maken – misschien vlak bij uw huis – trekken na hun broedseizoen veelal naar West-Afrika om te overwinteren. Tegen de tijd dat hier een nieuw voorjaar losbarst met lekkere rupsen en mugjes voor hun jongen, zijn ze weer bij ons terug.

Vogelbescherming maakt zich druk over de bescherming van deze trekvogels langs hun gehele trekroute. Vogels beschermen op één plek heeft weinig zin, als ze gedurende het jaar op een andere plek in de problemen zitten. In internationaal verband trekken we daarvoor altijd samen op met BirdLife Partners. Dat zijn andere vogelbeschermingsorganisaties die ook onderdeel zijn van BirdLife International.

In West-Afrika heeft Vogelbescherming sinds jaar en dag goede contacten met de BirdLife Partners aldaar, zoals NATURAMA in Burkina Faso; juist ook omdat veel van de vogels die bij ons broeden daarheen trekken. Voortbouwend op de kennis en werkwijzen uit een eerder project, Living on the Edge, startten we vier jaar geleden het project Birds, Bees & Business. Dankzij de Nationale Postcode Loterij én gulle bijdragen van onze leden konden we in Burkina Faso mooie resultaten boeken voor natuur, vogels én de bewoners.

Belangrijke kennis uit Living on the Edge waar we op hebben kunnen voortborduren, is de wetenschap dat niet elke boom een ‘vogelboom’ is. Onderzoekers hebben geconstateerd dat slechts een beperkt aantal soorten interessant is voor vogels. Namelijk de soorten die insecten aantrekken en waar ze in kunnen schuilen.

Bijkomend en belangrijk voordeel: door die soorten te beschermen en ze weer aan te planten, krijgen bewoners – vooral vrouwencoöperaties – een hogere opbrengst van de sheabomen (al gauw 2,5 keer meer). Reden daarvoor: in een biodiverser landschap verloopt ook de bestuiving stukken beter. Van de sheaboomnoten wordt sheaboter gemaakt, een waardevolle grondstof voor een reeks aan voedingsmiddelen en cosmeticaproducten.

Natuurherstel is hard nodig in de Sahel-zone, want de problemen zijn er groot. De vogels treffen er in plaats van een groen, nu een woestijnachtig landschap aan, met een sterk verarmde bodem. Oorzaak: het oude kleinschalige mozaïeklandschap is ingeruild voor intensievere landbouwvormen met erosie tot gevolg. Vaak staan er alleen nog sheabomen.

Het succes van Birds, Bees & Business laat zich het best verklaren uit de samenwerking tussen Vogelbescherming en een reeks andere partijen, zowel in Nederland als in Burkina Faso. Alle partijen brachten daarbij hun aanvullende expertise mee. In Nederland sloeg Vogelbescherming de handen al vroeg ineen met Cordaid en FairClimateFund.

Cordaid en hun partners brachten kennis mee over hoe de vrouwencoöperaties te versterken en hoe de sheaboter beter kan worden geproduceerd en zakelijk vermarkt. FairClimateFund weet veel over energiezuinige kooktoestellen (die vrouwen zelf kunnen maken en onderhouden) – een belangrijke bouwsteen van Birds, Bees & Business.

Met dergelijke kooktoestellen zijn vrouwen minder uren van de dag kwijt aan hout sprokkelen, want er is maar twee in plaats van vijf kilo brandhout nodig voor het maken van de sheaboter. Bovendien vindt er minder CO2-uitstoot plaats – wat CO2-credits oplevert, die bedrijven in het Westen kunnen kopen (zie fairclimatefund.nl) en waarvan de opbrengsten weer lokaal kunnen worden geïnvesteerd.

Daarnaast komt er minder ongezonde rook vrij én laten dorpsbewoners meer bomen ongemoeid. De nood in het gebied is soms zo hoog dat zelfs sheabomen als brandhout worden gebruikt. Levens en landschap gaan er dus aanzienlijk op vooruit met deze kooktoestellen.
Bijzonder is dat de resultaten in Burkina Faso zijn geboekt, terwijl de wereld zuchtte onder een pandemie en het er soms ook gevaarlijk was. Maar doordat de medewerkers van alle betrokken partnerorganisaties in Burkina zelf, net als de Nederlandse organisaties, de handen al heel snel ineensloegen, konden ze samen steeds oplossingen verzinnen, gebruik makend van hun lokale contacten en ontstond ook daar een vruchtbaar huwelijk tussen natuurherstel en het verbeteren van levensomstandigheden. Het werk is gewoon doorgegaan.

Onbesproken is nog de derde ‘B’ uit Birds, Bees & Business: de bijen. Behalve dat bijen net als vogels profiteren van een natuurrijk landschap en dat ze meehelpen met bestuiven, vormt het produceren van honing ook een onderdeel van het project.
Hoe beter de bewoners van het gebied dat onder de knie hebben, hoe meer opbrengsten ze hebben en hoe minder het nodig is landbouw te bedrijven die ten koste gaat van bomen en natuur. En net als de hogere shea-opbrengst is het een extra reden om goed te zorgen voor een biodivers landschap.

Met dank aan Luitzen Santman, projectleider bij Vogelbescherming, en Neera van der Geest, directeur FairClimateFund.

* Birds, Bees & Business is een project van ontwikkelingsorganisatie Cordaid en Vogelbescherming Nederland met als doel het structureel aanpakken van de snelle achteruitgang van biodiversiteit én armoede. Wij werken samen in een partnerschap voor ‘people, planet en profit’ met het Fair Climate Fund, Birdlife International, Naturama, Olvea, de Global Shea Alliance en ICRAF. Het project is mogelijk gemaakt dankzij de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij en de leden van Vogelbescherming.