Samen zwaluwen redden

Met de boerenzwaluw, huiszwaluw en oeverzwaluw gaat het niet denderend. Of eigenlijk gaat het bedroevend slecht. De huiszwaluw daalde sinds de jaren zestig met 75 procent: een half miljoen broedparen verdween onder andere door gebrek aan geschikte nestgelegenheid. De boerenzwaluw nam met eenzelfde percentage af. Deze soort lijdt onder de modernisering van landbouwbedrijven. Het aantal broedende oeverzwaluwen in Nederland wisselt sterk. De oeverzwaluw is afhankelijk van de grillige omstandigheden in het overwinteringsgebied, de Sahel, maar ook van de beschikbaarheid van steile wanden in ons land.

Vogelbescherming zette een sponsor-actie op onder leden en haalde maar liefst 100.000 euro op, waarmee 39 projecten van vogelwerkgroepen zijn gefinancierd. Door cofinanciering van andere partijen is uiteindelijk voor 200.000 euro aan projecten uitgevoerd.

Mede dankzij geld van Vogelbescherming werd in Elburg een oeverzwaluwwand gerenoveerd door de vrijwilligers van Stichting Landschapselementen Elburg. Met succes! Want er broeden nu 180 tot 200 oeverzwaluwen. Vanaf 2013 ging het echt lopen toen er een betonwand werd geïnstalleerd van 20 meter met daarin 200 gaten.

Frank Westerink, bestuurslid van de stichting: “Al snel waren alle gaten bezet. Elk jaar maken vrijwilligers de aanvliegroute vrij van onkruid, we boren de gaten in het najaar uit en vullen ze in het voorjaar met vers zand. Oeverzwaluwen willen namelijk zelf het gat maken, anders gaan ze er niet broeden. Vaak hangen er hele zwermen voor de wand. Vooral bij de tweede broed is het een chaos: terwijl de één alweer broedt, voert de ander nog jonkies. Dat is prachtig om te zien. Zo’n kunstwand is belangrijk om de soort in stand te houden.”

Leuk die huiszwaluwen die aan huis hun nesten maken, maar niet iedereen is gediend van de poep of kan een plankje monteren om dat tegen te gaan. Werkgroepcoördinator Jo van Zanten van de Vogelwerkgroep De Peel: “Een van de huizen waar we huiszwaluwen tellen zit helemaal vol met nesten: elk jaar tussen de 25 en 40. De bewoners – wat oudere mensen – hadden last van de uitwerpselen op het balkon en terras. Met subsidie van de provincie hebben we daarom een huiszwaluwtil met 22 kunstnesten aangelegd. Intussen allemaal bezet. Ook hebben de huiszwaluwen er zelf wat nesten bijgebouwd. Dat succes leidde tot meer aanvragen, maar toen was het geld van de provincie op. Dankzij de bijdrage van Vogelbescherming konden we toch meer tillen leveren. Alleen was ook de bouwverordening aangepast en moesten de tillen kleiner worden. Een van de geplaatste en zelf gebouwde ‘mini-tillen’ is intussen bezet met vier nesten.”

Vrijwilligers van Agrarische Natuurvereniging Weide en Waterpracht zetten zich in voor de boerenzwaluw. Verenigingslid Cees van der Starre: “Vogelbescherming Nederland heeft ons zes jaar geleden gevraagd of wij wilden helpen met het tellen van boerenzwaluwnesten. Het was bekend dat het slecht ging met de boerenzwaluw, maar niet hoeveel er precies in Nederland broedden. Dus ben ik met mijn collega Hans Hertogh in Reeuwijk nesten gaan tellen. Wij telden al weidevogels bij vijftig boerenbedrijven, dus we kwamen toch al op de erven. In sommige stallen broeden wel zestig boerenzwaluwen. Elk jaar zijn Hans en ik twee weken bezig met het controleren van de nesten.”

“We stappen ’s morgens op de fiets en rijden heerlijk door de polders. Als we bij de boeren zijn, delen we boekjes en posters uit over de boerenzwaluw en vragen we ze of ze de staldeur willen openhouden, ook met slecht weer. Anders is het einde verhaal voor de vogels. Moderne stallen zijn vaak open en tochtig. Daar hebben boerenzwaluwen het niet zo op. Zij broeden liever in donkere, warme stallen. De meeste boeren reageren enthousiast en zijn nieuwsgierig hoeveel nesten ze hebben. Elk jaar geven we de resultaten door aan Vogelbescherming. Het gaat gelukkig beter met de boerenzwaluw dan Vogelbescherming in eerste instantie vreesde.”

Met dank aan Kirsten Dorrestijn.