10 jaar IJsvogelfonds: lokale vogelbescherming werkt!

Het IJsvogelfonds werd in 2011 in het leven geroepen. De ijsvogel in de naam van het fonds is ontleend aan de mascotte van de Nationale Postcode Loterij. Het fonds is er dus niet – zoals wel wordt gedacht – alleen voor ijsvogels, maar voor álle Nederlandse vogels. Én voor alle vrijwilligers die zich voor vogels inzetten.

Vogelbescherming Nederland kreeg in de afgelopen tien jaar (over twee rondes per jaar) 241 projectaanvragen onder ogen. Hieruit selecteerden we 141 projecten, waaraan het IJsvogelfonds een totaalbedrag van €216.621 uitkeerde. Dankzij deze bijdrage konden de werkgroepen bovendien vaak aanspraak maken op cofinanciering bij andere fondsen. Hierdoor is het totaalbedrag opgelopen tot zeker (en minimaal) €487.444. Een regelrechte en ruime ‘prijsverdubbelaar’ dus!

De lokale vogelbeschermingsprojecten, van vogelwerkgroepen uit het hele land, hebben mooie resultaten geboekt en lokaal draagvlak voor de bescherming van vogels opgeleverd. De vogelwerkgroepen toonden zich zeer creatief en gedreven om de bescherming van vogels in hun lokale omgeving te verbeteren. Dat varieerde van vogelonderzoek ten behoeve van bescherming, regionale bijeenkomsten van vogelbeschermers, echte schop-in-de-grond-projecten (bijvoorbeeld ten bate van nieuwe natuur) en (jubileum)publicaties, tot velerlei vormen van nestgelegenheden en leuke educatieve projecten. Door middel van informatieborden, excursies en berichtjes in de regionale pers zijn duizenden belangstellenden bereikt.

De projecten die een bijdrage krijgen uit het IJsvogelfonds zijn dus heel divers. En het laat zien dat lokale vogelbescherming werkt. Enkele voorbeelden van de vaak creatieve ideeën die de afgelopen jaren een financiële bijdrage kregen:

Zenderonderzoek stadse scholeksters in Assen

De scholekster gaat in Nederland hard achteruit. Een deel van de scholeksters broedt in stedelijk gebied. Maar onderzoek naar deze urbane scholeksters staat nog in de kinderschoenen. Dit initiatief is een verdieping van een reeds lopend onderzoek naar scholeksters in Assen dat in 2008 is gestart door twee vrijwilligers van KNNV-Vogelwerkgroep Assen, waarbij jaarlijks de aanwezige scholeksters in het broedseizoen worden gevolgd. Als aanvulling hierop zijn in 2018 vier scholeksters voorzien van een zender om meer inzicht te krijgen in het terreingebruik van de vogels. Hoe kan het bijvoorbeeld dat de vogels het in de stad beter doen dan daarbuiten? Ook de bodemfauna is onderzocht. En uit dit alles blijkt dat de scholeksters vooral foerageren in bermen en op gazons, die ook veel meer voedsel blijken te bieden dan de weilanden in het buitengebied. Dus het kan voedselschaarste zijn waarom de scholekster naar de stad vlucht. Wordt vervolgd!

Boek: ‘Broedvogels van het stedelijke gebied van Alkmaar’

Vogelwerkgroep Alkmaar e.o. heeft in 2015 een boek kunnen uitgeven over de broedvogels van hun stad dankzij een bijdrage van het IJsvogelfonds. Daarin staan de resultaten van een broedvogelinventarisatie van het gehele stedelijk gebied van Alkmaar uit 2014. Sinds 1984 was het de vierde keer dat de vogelwerkgroep zo'n inventarisatie voor elkaar kreeg. Een unieke reeks!

In totaal zijn 850 exemplaren van het boek gedrukt. Hierin wordt niet alleen nauwkeurig verslag uitgebracht over de aangetroffen aantallen broedvogels, maar ook uitgebreid ingaan op de veranderingen die zich de afgelopen decennia hebben voorgedaan. Het nut van een dergelijk boekje is het stimuleren van de bewustwording van een breder publiek, maar ook de gemeentelijke politiek. Mede dankzij de gegevens van de vogelwerkgroep kan de gemeente Alkmaar meer en beter gefundeerd rekening houden met de belangen van de natuur in het stedelijk gebied.

Schelpenstrandje Sophiapolder groot succes

Natuurvereniging Eiland IJsselmonde heeft met een bijdrage van het IJsvogelfonds een schelpenstrandje aan laten leggen op Natuureiland Sophiapolder (midden in getijdenrivier De Noord). Deze aanvraag werd toegekend vanwege de uitstekende kansen voor kwetsbare grondbroeders aldaar. Vrijwilligers zorgen dat het vrij gehouden wordt van planten, zodat meeuwen, visdieven, kluten en kleine plevieren daar terecht kunnen om te broeden. 

Terreinbeheerder Stichting Het Zuid-Hollands Landschap is heel trots op het succes. In 2017, direct na de aanleg, werd het strandje al gevonden door broedvogels. Het aantal broedende visdieven bereikte in 2020 een recordaantal van 93 nesten. En ook stormmeeuwen, kluten, kleine plevieren en scholeksters vinden er een broedplek. 

Sinds drie jaar worden ook jongen geringd voor onderzoek. Dat leverde afgelopen zomer een aflezing van een Kluut in de Oostvaardersplassen op die op de Sophiapolder uit het ei gekropen was. Hopelijk maken de komende jaren nog veel generaties broedvogels gebruik van het schelpenstrandje.

Beter 100 zwaluwen in de wand, dan 10 in de lucht

Vrijwillige Weidevogelboer Murk Nijdam heeft in het Friese Wommels twee ‘plas-drassen’.
De grond die hiervoor is vergraven ligt in een wal aan de rand van iedere plasdras. Er hadden wel eens oeverzwaluwen in gebroed, maar de wal bleek helaas niet stabiel genoeg voor een permanent onderkomen. Bij hevige regenval mislukten de broedsels, doordat de grond afspoelde en de nesten instortten. Daarom is er in 2016 een kunstwand voor oeverzwaluwen gerealiseerd met steun van het IJsvogelfonds, en sindsdien broeden er ieder jaar 80-120 paren! Door dat succes is de wand recent uitgebreid tot 180 nestgaten. En Murk heeft er nu ook een kijkhut bij gemaakt met de naam "De Swel" (de zwaluw), zodat iedereen er van kan genieten.

Stadsvogels in de Zaanstreek

Een ander mooi voorbeeld – ten slotte – is het project ‘Stadsvogels in de Zaanstreek’. De Vogelbeschermingswacht Zaanstreek kon in 2014, met een bijdrage van het IJsvogelfonds, twee prachtige educatieve posters laten schilderen.  Kunstenaar Frits-Jan Maas maakte een winter- en een lenteposter in de sfeer van natuurschilder Koekkoek uit de vorige eeuw, wiens schoolplaten vroeger in bijna alle klaslokalen hingen.

De posters worden onder meer ingezet in klaslokalen waar de Werkgroep Stadsvogels en Natuur en Milieu Educatie Zaanstreek lessen over stadsvogels verzorgen. Elke klas kreeg een set posters. De posters werden uiteindelijk zelfs geschikt gemaakt voor digiborden en verder verspreid in Nederland!