Op kwartelkoningtocht: onzichtbare vogels ‘zien’
Geplaatst op 6 mei 2019
Tja. Het is een beetje rare vogelkijktip, zo’n aanwijzing voor het zien van zo’n onzichtbare vogel. Want als er nou één vogel is die een meester is in het verstoppen dan is het wel de kwartelkoning. Luidruchtig is hij gelukkig wel. Zien is dus vooral horen, maar ook dat is leuk genoeg om naar hem op zoek te gaan.
Crex crex crex
Juist nu. Kwartelkoningen zijn late broeders. Ze arriveren pas vanaf mei uit hun Afrikaanse overwinteringsgebieden. De vleugels nog gladstrijkend beginnen de mannen al meteen te roepen; crex crex crex, gelijk een creditkaart over een kammetje. Net als de nachtzwaluw etaleert de kwartelkoning zijn akoestische verleidingscapriolen bij voorkeur in de schemer en nacht. Vooral de kruidenrijke hooilanden in de uiterwaarden en akkers in het Oldambt zijn populair om in te nestelen. Veel meer dan een verborgen kommetje is dat nest niet.
Geluid van de kwartelkoning
Omdat veel jongen sneuvelen is de vogel bijna altijd genoodzaakt om twee legsels in het jaar te maken. En dat betekent haast. Veel haast, ook al omdat de kwartelkoning alweer in augustus vertrekt.
In een ‘uiterste poging’ dit voor elkaar te krijgen, wordt de eerste lichting jongen al na zo’n twee weken in de steek gelaten. Dat is snel; ook nestvlieders worden meestal langer gehoed tegen gevaren. De vrouw verlaat én produceert razendsnel. Als een van de heel weinige vogels is een kwartelkoningvrouwtje in staat méér dan een ei per 24 uur te produceren.
En dat alles op een menu van grotere insecten zoals loopkevers en sprinkhanen en van wormen en slakken. Razendsnel en behendig beweegt de koning zich door de dichte vegetatie gelijk een vis door het water.
Onzichtbaar
Kwartelkoningen zijn uitzonderlijk schuw. Opgeschrikt schieten ze weg door de vegetatie, ervoor zorgend onzichtbaar te blijven. Slechts zelden vliegen ze op om heel even later weer weg te duiken. Dat gefladder heeft iets bijzonders. Niet alleen de (vermeende) onhandigheid, ook de lange neerhangende poten vallen op.
Nog maar zo'n 100 paar
Het gaat niet best met de kwartelkoning. De redenen zijn dezelfde als voor zo veel vogels. Er zijn mede door het gebruik van insecticiden niet meer voldoende insecten. Bovendien, en dat geldt zeker voor deze late broeder, krijgen de jongen niet meer de tijd veilig op te groeien. Koe en maaier vermorzelen. Het aantal kwartelkoningen daalde de afgelopen decennia dan ook van 750 broedparen (1970) tot zo'n 100 nu volgens de laatste telling. In Europa doen eigenlijk alleen Schotland en landen in het voormalige Oostblok het goed. Ook Rusland blijkt een veilige haven.
Waar te zien / horen?
Gezien de eisen ten aanzien van rust, veiligheid en voedsel is de kwartelkoning in ons land teruggedrongen tot natuurreservaten. Én een enkel akkerbouwgebied met laat geoogste gewassen en akkerranden zoals het Oldambt. Dit gebied is uitgestrekt en daarmee is een exacte locatie niet altijd makkelijk te duiden.
Ook de Drentse beschermde beekdalen zoals die van de Drentse A en een aantal andere natuurgebieden en de uiterwaarden van de Overijsselse Vecht, langs het Zwarte Water en natuur-uiterwaarden langs de IJssel, Rijn en Waal. Een mooi en goed te bereiken voorbeeld van die laatste is de uiterwaard bij Wageningen waar de Vogelwerkgroep Wageningen voor Sovon jaarlijks telt, vorig jaar waren dat er drie. Drie roepende mannen lijken niet de moeite waard om af te reizen, maar bij een landelijke populatie van zo’n honderd paar is drie toch echt ‘aanzienlijk’.
Het gebied ligt pal voor Wageningen, langs de Grebbedijk (Rijnhaven). Op de hoek Dijkstraat/Grebbedijk bij fietsknooppunt 73 fietspad Grebbedijk op lopen. Vanaf de dijk zijn de vogels al te horen. Na een paar honderd meter voert een pad haaks door de uiterwaard. Van daar af zijn de vogels ook goed te beluisteren. Struinen is onverstandig: dat verstoort de (kwetsbare) vogels.
Tip: handen achter de oren om omgevingsgeluid te verminderen.
Met dank aan Jan Schoppers (Sovon Vogelonderzoek) en Rinus van de Molen van Vogelwerkgroep Wageningen en wetlandwacht Neder-Rijn voor Vogelbescherming Nederland.
Gratis posters bedreigde vogels
Twee posters met prachtige tekeningen van Elwin van der Kolk. Je krijgt een poster met bedreigde Nederlandse broedvogels én een met de doortrekkers en wintergasten die ons land aandoen.
Meer verhalen .... in Vogels
Vogels is het tijdschrift voor onze leden, met prachtige fotoreportages en opmerkelijke verhalen. Een scala aan groot en klein nieuws, over vogels, kijk- en excursietips en nog veel meer. Word lid en ontvang
Vogels 5x per jaar.
