Kijktip: heerlijke heide

We lopen als eerste de heide op. Een heide met – zoals volkomen natuurlijk – her en der vliegdennen; dennen die zijn opgeschoten uit door de wind verspreid zaad. De heide is bij uitstek een leefgebied van de roodborsttapuit, zo’n prettig herkenbare vogel. Niet alleen de tekening van de mannetjes (zwarte kop, witte vlek op de halszijde en rosse borst) maar met name zijn gedrag.

De roodborsttapuit zoekt, vanaf een wat hoger punt, bijvoorbeeld een lage tak of uitgebloeide stevige plant, naar insecten om een snelle uitval te doen, zodra hij er een in het vizier heeft. Voor boompiepers is het in februari, maart nog te vroeg, maar half april zijn de eerste te verwachten. Sie sie sieeee. De boomleeuwerik laat vroeg in het jaar zijn kenmerkende en zo hartverwarmendde luu luu luu wel horen.

Op ochtenden waarop, na een mistig begin, de zon flink doorbreekt ‘kun je wachten’ op buizerds die de thermiek gebruiken om hoogte te winnen voor de jacht. Ze zijn in het hele land redelijk alledaags maar blijven desondanks het bekijken meer dan waard.

Voor het bos te betreden eerst een kleine ‘waarschuwing’ voor enige onnatuurlijke elementen. De Noorderheide kent een bijzondere geschiedenis. Begin vorige eeuw was het natuurgebied eigendom van havenbaron Van Beuningen. Hij vond het blijkbaar nodig het bos te ‘verfraaien’ met waterlopen met verhang, vijvers en stenen piramides. De kunstwerken zijn er nog steeds als vervreemdende elementen die overigens niet echt storend zijn.

Het bos zelf is een mooi voorbeeld van een gemengd bos op zandgrond. De ondergroei is iel, de larix goudbruin en geurend, de mossen heldergroen. Op de Veluwe leeft een behoorlijk aantal wilde zwijnen en dat is goed te zien. Op zoek naar voedsel als larven, wormen en wortels, wroeten ze de grond om, een ravage achterlatend.

Het bos biedt volop vogels. Grote groepen mezen bijvoorbeeld. Mezen in alle soorten en maten: kool-, pimpel, - staart- en kuifmees met daarnaast zwarte mees en glanskop. De boomklever kruipt op de kop over de stam, de boomkruiper stijgt met de kop naar boven.

Het bos is oud met her en der dode bomen en daarmee prima voor spechten. Toch kom je maar twee soorten tegen; de grote bonte en de zwarte. De grote bonte foerageert niet alleen op insecten op bomen, maar ook op naaldboomzaden terwijl de zwarte vooral grote gaten hakt op zoek naar houtmieren.

Het bos is ook het domein van de – nu veelal kekkerende – havik en sperwer. Op wat opener stukjes zijn gaaien naarstig op zoek naar eerder door hen ingegraven eikels. Wonderlijk genoeg onthouden ze de verstopplekken door zich van elke locatie enkele omgevingskenmerken in te prenten. Niet dat ze ze allemaal terugvinden. Niet voor niets worden gaaien ook wel bosbouwers genoemd.

In het bos ook een van de vijvers van de baron. Ooit als kunstwerk aangelegd, maar nu blijkbaar natuurlijk genoeg voor een stelletje wilde eenden, af en toe een mandarijneend en vrijwel altijd een dodaars.

Eenmaal weer in de openheid is het tijd voor het betere speurwerk. Elke winter opnieuw weet de Veluwe zich verzekerd van een aantal klapeksters en ook op de Noorderheide worden ze steevast gezien. Zoek daarom op alle toppen van struiken en andere enkele meters hoge plekken naar een wit vlekje. Niet dat klapeksters zuiver wit zijn, maar afgetekend tegen een winterlucht, komen ze wel als wit vlekje over.

Die struikjes zijn net als die in het bos ook puik om de eerste tjiftjaffen te horen. Een deel van de vogels overwintert in ons land en laat al vroeg van zich horen. Vanaf maart krijgt de tjiftjaf gezelschap van zijn evenbeeld, de fitis. Ze gelijken, maar ook weer niet. De tjiftjaf zingt tjiftjaf, de fitis excelleert in ‘zoete melancholische’ klanken.

Zoet is allerminst de roep van de raaf, voor mij toch een van de leukste. Met zijn diepe krok krok krok vliegt hij over als een heer en meester van het luchtruim. Amusant, donker en fraai. Een heerlijke winterdag op de Noorderheide.