Nu te zien: het goudhaantje

In de broedtijd zijn goudhaantjes ronduit lastig waar te nemen. Ze leven dan hoog in bomen, vooral in fijnsparren, naaldhoutspecialist als hij is. Bovendien: als broedvogel is hij nu ook weer niet zó algemeen. Maar in de herfst, vooral in oktober en november, trekken goudhaantjes massaal door Nederland en zie je ze ook buiten naaldbossen. Doortrekkers duiken dan overal op, niet alleen in bos, maar ook in parken, tuinen en in duinstruweel. Je ziet ze dan ook in loofhout en vaak laag. Een deel van de goudhanen blijft overwinteren.

De goudhanen die bij ons doortrekken komen uit Scandinavië, waar de soort de koude winters ontvlucht. In sommige najaren zijn goudhaantjes veel talrijker, en spreken we wel over een ‘influx’. Het najaar van 2019 en 2020 bijvoorbeeld waren zulke jaren, met enorme aantallen. Vooral de Waddeneilanden kunnen dan overspoeld worden door duizenden goudhaantjes. Juist na zo’n goede treknacht laten ze zich vaak fraai zien. Op zoek naar voedsel – klein insectenspul – schuifelen ze dan door de helm en over gazons, waarbij ze alle schuwheid verliezen. Menig vogelaar heeft al eens een goudhaantje over zijn schoenen zien kruipen of zien zitten op de poten van zijn statief.

In jaren dat de soort schaars is, moet je meer moeite doen om goudhaantjes te vinden. Let op het hele hoge, snelle ‘sri-sri-sri-sri’ waarmee ze met elkaar communiceren. Het is zo hoog, dat je goede oren moet hebben om ze überhaupt te horen.

Krijg je er een in de kijker, dan valt het fraai geel of oranje, met zwart omrande kruinstreepje niet als eerste op. Wel de ietwat droefgeestige blik dat zo kenmerkend is, met een geïsoleerd oog, geen oog- of wenkbrauwstreep – zoals het vuurgoudhaantje wél heeft – en wat afhangende mondhoeken. De nek is fijn grijs van kleur, de rug zuiver groen.

In een groep goudhanen zitten vaak ook koolmezen, pimpelmezen, staartmezen, tjiftjaffen en boomkruipers. En als je wat meer geluk hebt een vuurgoudhaantje. Om eerlijk te zijn, het nóg fraaiere familielid van het goudhaantje.