Klimaatverandering levensbedreigend

Vooral koraalriffen, regenwouden, kustmoerassen en pool- en berggebieden kunnen zich niet veel verder meer aanpassen en dreigen in de komende decennia onomkeerbaar beschadigd te raken. En dat is levensbedreigend – niet alleen voor vogels, maar ook voor miljarden mensen. De mens en de natuur zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, aldus het IPCC.

De conclusies in het rapport liegen er niet om. Het beperken van de opwarming van de aarde is van levensbelang. Dat geldt net zo goed voor miljarden mensen als voor vogels. De natuur kan het bijna niet meer bijbenen.De schade die wordt verwacht is astronomisch. De enige manier om die schade terug te dringen is door de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verlagen en door volop in te zetten op natuur als bondgenoot. Vogelbescherming Nederland maakt zich dan ook grote zorgen en roept de Nederlandse regering op om alle zeilen bij te zetten.

Het IPCC zegt dat 30 tot 50 procent van de aarde beschermde natuur moet zijn. Alleen dan hebben we de veerkracht die nodig is om ons aan te passen aan de gevolgen klimaatverandering. Zo ver zijn we helaas nog lang niet.

Ook voor onze Nederlandse vogels is er haast. Koolmezen beginnen al met broeden terwijl er nog onvoldoende voedsel is. Brandganzen voelen niet meer aan wanneer ze terug moeten naar het hoge noorden en zijn daardoor vaker te laat voor de voedselpiek aldaar. Leef- en foerageergebied van de kluut verdwijnt door de zeespiegelstijging.

Beschermde natuur betekent echter niet per definitie gezonde natuur. Nederland bestaat volgens de Wageningen Universiteit voor ongeveer 26% uit beschermde natuur, zowel land en binnenwater, dus inclusief o.a. het IJsselmeer. Onlangs bracht Rijkswaterstaat nog een rapportage uit over de vogelstand in het IJsselmeer. Na een onderzoek van maar liefst 40 jaar volgde helaas ook geen hoopvol bericht: met veel vogelsoorten in het IJsselmeergebied, waaronder de aalscholver, gaat het niet goed.

Gezonde natuur bestaat voor een vogel uit drie simpele ingrediënten: voldoende areaal, voldoende kwaliteit en voldoende connectiviteit. Alleen met die ingrediënten kun je spreken van échte veerkracht. Het advies van het IPCC (30-50% beschermde natuur) lijkt op het eerste gezicht misschien dichtbij voor Nederland, maar het is iedere dag hard werken om beschermde natuur ook echt gezond te laten zijn. Soms is de natuur vooral op papier goed beschermd.

Dat de natuur onze grootste bondgenoot is, kan Vogelbescherming  beamen. Al sinds 2008 werken we samen met zeven grote natuurorganisaties als Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers om Nederland met gezonde natuur toekomstbestendig te maken.

Groen in de stad helpt tegen hittestress, voor mens en huismus. Uiterwaarden helpen tegen hoogwater op de rivieren en ze zijn foerageergebied voor de zeearend. Moerassen en natuurlijke sponsen helpen ons tegen droogte en zijn leefgebied voor de roerdomp (en straks misschien de zwarte ooievaar?). Duinen en kwelders helpen ons tegen zeespiegelstijging en zijn belangrijk broedgebied voor de lepelaar. Veengebieden die natter worden nemen broeikasgassen op en zijn goed voor bijvoorbeeld de grutto.

Op steeds meer plekken in Nederland worden deze natuurlijke klimaatbuffers toegepast. En keer op keer blijkt: het werkt. Denk bijvoorbeeld aan moerasgebied de Onlanden, dat Groningen droog houdt in tijden van wateroverlast en een waar walhalla is voor grote zilverreigers.

Hoe dan ook: de tijd van experimenteren is voorbij. Het is tijd voor actie. Het IPCC deed er deze week zelfs nog een schepje bovenop: het is van levensbelang. Het beschermen van vogels en hun leefgebieden is nog nooit zó urgent geweest.

Tekst: Jeffrey Brand