Gechipte grote karekieten keren terug uit Afrika

De grote karekiet is in weerwil van z’n naam te klein om uit te rusten met een zender die weergeeft waar de vogel allemaal naartoe gaat. Daarom maakte onderzoeker Jan van der Winden gebruik van zogenaamde dataloggers. Dat zijn minuscule chips die informatie opslaan over waar de vogel zich bevindt en kunnen wel op de vogel worden bevestigd. Nadeel is dat de vogel moet worden terug gevangen om de chips uit te lezen. Een voordeel is dan weer dat de grote karekieten elk jaar terugkeren naar de plek waar ze al eerder broedpogingen ondernamen.

Om te voorkomen dat een zeldzame soort als de grote karekiet verdwijnt, is informatie over de trekroute van en naar en de overwinteringsgebieden in West-Afrika van groot belang: mogelijk komen er problemen aan het licht die bijdragen aan de achteruitgang van de soort.

Afgelopen week ging Jan van der Winden op pad en nam voor de gelegenheid een journalist van Vroege Vogels mee. In het BNN-VARA-programma deed Van der Winden een poging vogel ‘Ruben’ te vangen en uit te lezen. Het loggertje dat de vogels meedragen naar Afrika en terug, registreert geen enorm gedetailleerde informatie: het meet de daglengte en op basis van die gegevens kan Van der Winden berekenen waar de soort is geweest.

Uit de gegevens van vogels die in 2017 voor het onderzoek werden gevangen, bleek dat de grote karekieten in Guinee overwinterden. Dit jaar geven de dataloggers echter ook een oostelijker plek aan. ”Als dat klopt, dan lijkt het er op dat onze grote karekieten over een bredere band in Afrika overwinteren”, aldus Van der Winden. ”Dus dan kun je niet wijzen naar een specifiek probleem in het winterkwartier, als er minder grote karekieten terugkeren.”

Het gaat al jaren slecht met de Nederlandse populatie grote karekieten: er zijn nog grofweg honderd broedparen over en in voormalige hotspots als het Naardermeer komt de soort al niet meer voor.  Genoeg argumenten dus voor een offensief van Vogelbescherming Nederland. Sinds 2015 loopt er een door onze donateurs gefinancierd actie die tot herstel moet leiden. Het is de ambitie van Vogelbescherming om de populatie de komende jaren te verviervoudigen.

Grote karekieten hebben zeer specifieke eisen voor hun nesten: zonder zogenaamd stromingsriet houdt de soort het voor gezien: stevig riet dat dieper in het water staat waarin nog stengels van het voorgaande jaar staan. Daarin willen ze wel een nest bouwen. In Nederland is dat type rietkraag helaas schaars geworden door wijzigingen in het beheer van het waterpeil. Van der Winden: “Daarnaast wordt het door ganzen opgegeten. Vermoedelijk is het aan de drukte op de Randmeren en de Loosdrechtse Plassen te danken dat het daar lokaal nog aanwezig is. Op die plekken is het zo druk dat ganzen er worden verjaagd.”

Intussen is een deel van het beschikbare stromingsriet in laatste bolwerken van de grote karekiet afgerasterd om verdere vraatschade te voorkomen. Volgens Van der Winden ligt daar de komende jaren ook de prioriteit. “Voordat we gaan speculeren over een terugkeer elders: laten we er eerst voor zorgen dat het aantal vogels in de laatste kerngebieden toeneemt. Is dat gelukt, dan kijken we verder.”

Het werk met de dataloggers gaat intussen door; naast de overwinteringsgebieden is ook  informatie over de trekroute gewenst om mogelijk andere risico’s in te kunnen dammen.

De reportage van Vroege Vogels is hier terug te luisteren.

Het project is mogelijk gemaakt door onder meer een financiële bijdrage van de leden van Vogelbescherming, Ars Donandi en het Prins Bernard Cultuur Fonds.