Evaluatie agrarisch natuurbeheer: bescherming boerenlandvogels moet en kan beter

Het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) is een subsidiestelsel met onder andere als doel het beschermen van vogelsoorten die (ook) in het agrarisch gebied leven. Bijvoorbeeld grutto, kievit en veldleeuwerik. Boeren die vrijwillig maatregelen nemen om de natuur op hun land een handje te helpen, kunnen hiervoor een kostendekkende subsidie ontvangen. Voorbeelden van maatregelen zijn het uitstellen van de eerste maaidatum op grasland, zodat weidevogels veilig kunnen broeden. Of het aanleggen van een bloemrijke rand langs akkers voor insecten en akkervogels. De WUR en Sovon evalueerden de effectiviteit van het ANLb. 

Met het ANLb beloont de overheid zo’n 12.000 boeren die maatregelen nemen om natuur te beschermen op hun land, in totaal zo’n 116.000 hectare. Uit het onderzoek van de WUR en Sovon blijkt echter dat veel van de maatregelen die genomen worden, onvoldoende bijdragen aan de bescherming van weide- en akkervogels (boerenlandvogels). Slechts op 2,5% van van de totale oppervlakte Nederlandse landbouwgrond wordt zogenaamd ‘zwaar beheer’ toegepast: maatregelen die daadwerkelijk zorgen voor een goed leefgebied voor boerenlandvogels. Voor weidevogels gaat het bijvoorbeeld om kruidenrijk grasland, plas-dras-gebieden, een hoger waterpeil en late maaidata. 

Het ANLb biedt wel mogelijkheden voor de bescherming van boerenlandvogels. De evaluatie toont namelijk ook aan dat hoe groter het aandeel van een gebied dat uit zware beheerpakketten bestaat is, des te positiever de trends van de daarin voorkomende weide- en akkervogels. Het is dan ook noodzakelijk om dit soort maatregelen op veel grotere schaal, meer geconcentreerd en gebiedsgericht in te zetten. Het Aanvalsplan Grutto streeft naar deze grote, open kerngebieden. Realisatie van dit Aanvalsplan kan het startpunt zijn voor daadwerkelijk herstel van weidevogels in Nederland. 

Daarnaast is een aantrekkelijke en langjarige beloning voor deelnemende boeren een belangrijke voorwaarde om de boerenlandvogels kans te geven op herstel. Op dit moment lopen de beheercontracten binnen het ANLb slechts zes jaar. Dat is te kort voor boeren die hun gehele bedrijfsvoering moeten aanpassen voor goed weidevogelbeheer. Langjarige contracten van tenminste 20 jaar bieden wel de nodige zekerheid voor boer en investeerder. 

De overheid zou ook een regierol moeten voeren op de grondmarkt, om boeren die willen extensiveren (dus werken met oog voor natuur) te helpen aan betaalbare grond. Natuurlijk wel met voorwaarden voor de kwaliteit van de maatregelen die de boeren vervolgens nemen. Het is zaak dat het Rijk nu de regie pakt. Met een integrale inzet van middelen voor agrarisch natuurbeheer, komen we immers ook verder met andere opgaven, zoals stikstofdepositie, waterkwaliteit en klimaatverandering. Minister Wiersma (LVVN) stelt per 2026 jaarlijks 500 miljoen extra beschikbaar voor het agrarisch natuurbeheer. Een doelgerichte inzet van deze middelen is een belangrijk onderdeel van het pakket aan maatregelen dat nodig is om de achteruitgang van onze boerenlandvogels te kunnen keren. Aan de slag!