Een boost voor het Gelderse Wehlse bos

Sinds de zure regen uit de jaren tachtig hebben onze bossen het zwaar te verduren. De landbouw wil geen natte velden in het voorjaar, omdat die dan niet bewerkt kunnen worden met zware machines. Maar de stelselmatige afwatering van akkers en weilanden zorgt voor verdroging van onze bossen. De neerslag vol mest en stikstof doet de rest. Maar nu het klimaat verandert, zien ook de boeren in dat ze de natuurgebieden nodig hebben als waterbuffer.

Toch is voor het herstel van het bos meer nodig dan een aangepaste waterhuishouding, aldus Pieter Westerhof. Hij werkt voor Bosgroep Midden Nederland, een coöperatieve vereniging van en voor (particuliere) landgoedeigenaren. Ze adviseren en ontzorgen de leden bij het duurzaam beheer van bos en natuur.

Pieter: “Vernatten van bos is goed, maar ook weer niet teveel. Veel boomsoorten kunnen daar niet tegen. Wat je wilt, is het oppervlaktewater afvoeren, maar de grondwaterstand hoog houden. Om dit te bereiken, werd twintig jaar geleden al geprobeerd om gebiedsvreemd water binnen te laten in het Wehlse Bos, via de Didamse Leigraaf.”

“Maar die praktijk werkte niet. De sloten die waren gegraven waren diep, maar droog is droog. En die diepe sloten voerden ook het eigen water weer af. Gevolg: het bos was er nog slechter aan toe.”

Alle goede bedoelingen ten spijt, was er een drastische ingreep nodig om het Wehlse Bos weer sterk en gezond te maken. Zo raakte Pieter betrokken. Hij regelt onder andere subsidies en maakt de plannen: “Ik werk voor zo’n 500 Gelderse eigenaren, die allemaal een eigen visie hebben. De een wil of moet geld verdienen met houtverkoop, de ander kiest vooral voor natuur. De verschillende eigenaren in het Wehlse Bos – twee grotere landgoederen en een aantal kleinere – zorgden voor versnippering.”

“Maar ik kom zelf uit Wehl en ken behalve de eigenaren ook de boeren in de buurt en de trouwe vrijwilligersgroep. Met uitzicht op een subsidie kregen we iedereen op één lijn. Zo had dit project kans van slagen.”

De subsidie kwam van de ministeries van EZ en LNV. Toen het geld geregeld was, ging Pieter eerst met de boeren om de tafel. “Zij maakten me duidelijk dat ze niet terug wilden naar de situatie in de jaren zeventig, toen hun land vaak erg drassig was. Dat betekende dat de sloten langs de landbouwpercelen water moesten kunnen blijven afvoeren. Daar hebben we rekening mee gehouden en de drie boeren rondom het bos zijn dan ook helemaal tevreden. Voor het bos zelf is dit niet het meest optimale scenario, maar wel het maximaal haalbare.”

“Daarna hebben we drie scenario’s ontwikkeld die we voorlegden aan zowel eigenaren als vrijwilligers. Die vrijwilligersgroep bestaat uit een hechte club van zo’n honderd man, waarvan er iedere zaterdag wel twintig aan het werk zijn. Ze worden aangestuurd door een hele goede ‘bosbaas’. Met die groep is het fijn werken en we konden in korte tijd grote klappen maken. De vergunning van de Waterschappen duurde uiteindelijk het langst.”

Er werd gekozen voor een heel pakket aan maatregelen. De waterhuishouding werd aangepast door de sloten op te hogen, van twee naar een meter diepte. En er werden 5.000 bomen geplant. Pieter: “De monocultuur in de productiebossen heeft onze bossen kwetsbaar gemaakt. Met een grotere diversiteit aan bomen spreid je het risico op ziekten en vergroot je de biodiversiteit. En je verbetert de bodem, hoewel dat langer duurt. We hebben fijnspar, eik, linde, hazelaar en zwarte noot geplant. Vooral soorten die voor rijk strooisel zorgen en dus voor een rijkere bodem.”

Het klimaatbestendige Wehlse Bos won ook een Basiskwaliteit Natuurprijs van 5.000 euro, uitgereikt door Vogelbescherming. Pieter: “Die basiskwaliteit hebben we hier zeker voor elkaar. Dat betekent voor mij dat je niet kijkt naar de individuele maatregelen, maar naar het hele systeem. Als dat op orde is, komt het met de rest ook wel goed. In dit geval maakten we het bos weer vitaal. De productiefunctie is niet langer leidend, de houtopbrengst financiert hooguit het beheer. Al ons werk zal de biodiversiteit een boost geven. En het aantal vogels, zoals de eerste tellingen al laten zien. Ook de zwarte specht, die hier in de oudere eiken- en beukenbossen leeft, krijgt op termijn meer ruimte.”

Het bedrag van de natuurprijs gaat voor een deel naar nieuwe bomen. Iedere eigenaar krijgt een herinneringsboom. Pieter: “Maar het merendeel willen we spenderen aan een nieuw onderzoek in weer een ander bosgebied. Zo zetten we de beweging van deze systeemverandering voort. Daar heb je misschien weer andere maatregelen nodig om de basiskwaliteit op orde te brengen, maar de uitkomst zal ook daar een vitaler bos zijn. Mooi om met mijn werk daaraan te mogen bijdragen.”