Duizend jaar kijken naar vogels
Geplaatst op 27 oktober 2014
In de stad met de ooievaar in haar wapen, Den Haag, is tot en met 4 januari de expositie ‘Vogels. Duizend jaar vogels in honderden boeken’ te bewonderen. Museum Meermanno laat zien dat de mens altijd gefascineerd is geweest door vogels. Maar in elke cultuurperiode keken de mensen met andere ogen naar vogels.
Patrijshersenen
Het oudste boek, het tiende-eeuwse manuscript Liber medicinae ex animalibus, beschrijft vogels als een geneesmiddel tegen kwalen. Neem bijvoorbeeld de hersenen van de patrijs; opgelost in wijn werken ze uitstekend tegen blindheid en tbc. De afbeeldingen van vogels in dit handschrift zijn aandoenlijke, ongekleurde houtsneden.
Grondlegger
In de Renaissance verandert de perceptie van vogels. Ze worden natuurgetrouwer beschreven, gebaseerd op eigen waarnemingen. De eerste systematische indeling van vogels stamt uit 1676. De Engelsman John Ray, grondlegger van de moderne ornithologie, reisde door Europa. De vogels die hij zag worden gedetailleerd beschreven en ingedeeld in het boek Ornithologiae libri tres.
Weelderige kleuren
Houtsneden zijn intussen vervangen door gravures, waardoor de vogels veel gedetailleerder kunnen worden weergegeven. De afbeeldingen worden handmatig ingekleurd. Sommige illustratoren leven zich uit in de weelderige kleuren en vormen van vogels die door ontdekkingsreizigers van over heel de wereld waren meegenomen. Bijvoorbeeld de oogverblindende vogels uit Oiseaux dorés, ou à reflets métalliques van Jean-Baptiste Audebert uit 1802.
Pronkstuk
Het pronkstuk van de expositie is Nederlandsche vogelen (1770 - 1829). Dit werk bestond oorspronkelijk uit losse, handmatig ingekleurde platen met toelichting, die alleen gefortuneerde verzamelaars zich konden veroorloven. Nu is er een facsimile gemaakt waarin alle bladen zijn gebundeld. In het museum kun je dit lijvige boek doorbladeren en je verbazen over de toewijding en nauwkeurigheid van afbeeldingen en teksten.
Inspiratiebron
Een aparte zaal is gewijd aan vogels als inspiratiebron voor kunstenaars door de tijden heen. De houtsnede komt hier weer veelvuldig terug, maar ook oogstrelende illustraties met pen en inkt voor kinderverhalen en sprookjes.
Moderne vogelliefde
De rondgang door het museum eindigt in een zaal met moderne uitingen van vogelliefde; in een bosrijk decor hangen aan de bomen talloze boeken over vogels en vogels kijken, maar ook over het bereiden van kip en gevogelte en over bijvoorbeeld sportduiven (Bewust duivenmelken).
Donald Duck
In het souterrain ten slotte kan de bewonderaar van de held van het meest gelezen mannenblad in Nederland, Donald Duck, zijn hart ophalen aan de grote collectie Donald-parafernalia.
