De casarca’s van het Eemmeer: mysterie ontrafeld

Het huidige verspreidingsgebied van de casarca omvat vooral zoete en brakke meren en kusten in de steppes van Centraal-Azië, oostelijk tot in Mongolië. Drooglegging van wetlands en jacht hebben de aantallen doen slinken. De voor Nederland dichtstbijzijnde noemenswaardige broedgebieden liggen in Bulgarije, Oekraïne en vooral Turkije.

De Centraal-Aziatische broedgebieden worden in de winter verlaten. En eind 19e eeuw werden invasies in heel Europa opgemerkt, tot IJsland en Groenland aan toe. Dergelijke massale verplaatsingen zijn echter zeer zeldzaam geworden. Een Poolse waarneming in oktober 1978 van een eerder in Kirgizië (als kuiken) geringde vogel geeft nog eens aan dat de soort grote afstanden kan afleggen. Vanwege hun uiterlijk zijn casarca’s echter ook populair bij de houders van waterwild. Een groot deel van de in ons land waargenomen vogels zal dan ook van tamme origine zijn.

Casarca’s worden in Nederland in alle maanden van het jaar waargenomen, met een opmerkelijke piek in de periode juni-augustus. Sinds 2001 worden op het Eemmeer bij Eemnes toenemende aantallen ruiende casarca’s vastgesteld, met als maximum maar liefst 1.290 vogels in juli 2018. Gedurende de ruiperiode van ongeveer vier weken kunnen de vogels niet vliegen, dus zoeken ze veilige rustige wateren om de rui door te maken. Andere gebieden waar regelmatig groepjes casarca’s worden waargenomen zijn o.a. het Lauwersmeergebied, de Kreupel en de Vreugderijkerwaard bij Zwolle. Maar waren komen die enorme aantallen van het Eemmeer toch vandaan? Want de Nederlandse broedpopulatie telt maar 10-30 paren.

Dat het bij de vogels van het Eemmeer om Centraal-Aziatische vogels gaat, leek niet aannemelijk maar kon niet helemaal worden uitgesloten. En een Zuidoost-Europese herkomst behoorde ook tot de mogelijkheden. Om dat uit te zoeken werd in 2012 de Werkgroep Casarca Nederland opgericht en werd begonnen met het ringen en zenderen van een aantal vogels op het Eemmeer. O.a. Vogelbescherming Nederland, de Dutch Birding Association en de Vogelwacht Utrecht leverden hieraan een financiële bijdrage. Een andere mogelijkheid voor de herkomst van de vogels was dat ze afkomstig zijn uit verwilderde populaties elders in Europa. En uit het onderzoek – onlangs gepubliceerd in Limosa - bleek dat inderdaad het geval te zijn. Ze komen namelijk uit een verwilderde populatie langs de Rijn in Duitsland, zuidelijk tot Zwitserland. Toch komen ze iedere zomer helemaal naar Nederland gevlogen om hier te ruien. Dit onderstreept dus nogmaals het – internationaal erkende - belang van het Eemmeer voor vele watervogels.