Meer struiken in de stad nodig

De omvang van de bebouwde omgeving in ons land neemt gestaag toe. En ook binnen stad en dorp vinden veranderingen plaats. Zo gaat veel stedelijk groen verloren door ‘inbreiding’ (bouwen binnen bestaande bebouwing). De stadsvogels die afhankelijk zijn van tuinen, parken, struiken en struweel, lijden daaronder. Deze soorten zijn met zo’n 25 tot 30 procent afgenomen in 15 jaar tijd.

In opdracht van Vogelbescherming bekeek Sovon Vogelonderzoek wat de belangrijkste knelpunten zijn voor kwetsbare stadsvogels en hoe we ze kunnen helpen. Vijf soorten stonden centraal in de analyse: staartmees, heggenmus, winterkoning, tuinfluiter en huismus. Conclusie? Er zijn veel redenen die bijdragen aan het verdwijnen van vogels uit de stad. Het goede nieuws is dat een belangrijk deel van de problemen oplosbaar is.

Te vaak verdwijnen struiken tegenwoordig uit het stedelijk gebied. Dat blijkt voor staartmees, heggenmus, winterkoning en tuinfluiter een belangrijke reden waarom ze in aantal achtergaan. Deze vogels zijn afhankelijk van die struiken om te kunnen nestelen, schuilen en eten te vinden. De wens om te verdichten in de stad speelt hierbij een belangrijke rol. Groen wordt daarbij opgeofferd aan nieuwe bebouwing. Ook verdwijnen bosjes en rommelhoekjes uit de stad, want dan oogt het ‘netter’. Daarmee wordt dan helaas ook kostbaar leefgebied van vogels vernietigd.

Een tweede belangrijke reden waar deze ‘struikbroeders’ mee moeten dealen, is het groenbeheer in tuinen en parken. Te vaak worden struiken weggehaald of gesnoeid op een manier die voor vogels ongunstig is. Behalve dat ze daar direct last van hebben, leidt zulk beheer ook tot een daling van het aantal insecten, waardoor vogels ook veel minder te eten kunnen vinden.

Voor de huismus is de versnippering en isolatie van populaties het grootste probleem. Deze vogels hebben maar een klein leefgebied nodig, maar wanneer dat is afgesneden van het leefgebied van andere groepjes, kunnen ze zich niet goed voortplanten. Dat gebeurt wanneer groene zones in de stad niet met elkaar verbonden zijn.

Voor alle onderzochte soorten is het gebruik van bestrijdingsmiddelen in tuinen en gemeentelijk groen een bedreiging. Zulke middelen leiden tot minder insecten, en dus minder voedsel voor de vogels. Ook klimaatverandering alle soorten parten. Door periodes van langdurige droogte kan vegetatie verdwijnen, en daarmee ook insecten. Door extreme neerslag spoelen nesten weg en vinden ouders minder voedsel voor hun jongen, die ook kunnen sterven doordat ze onderkoeld raken.

Uit het onderzoek van Sovon kunnen we de maatregelen afleiden om vogels te helpen overleven in de stad. Het zijn maatregelen waar ook andere vogelsoorten en zoogdieren zoals de egel en de vleermuis baat bij hebben. Dus, gemeenten, groenprofessionals en eigenlijk iedereen met een tuin, schrijf maar mee:

1. In de openbare ruimte is behoefte aan ‘gelaagd groen’, dus niet alleen gras, kruiden en bomen, maar ook een tussenlaag met struiken. Die struiken zijn voor veel stadsvogels van levensbelang. Om het allemaal netjes en veilig te houden, kunnen struiken op afstand worden geplaatst van loop- en fietspaden. Dat voorkomt meteen verstoring van de vogels.
2. Parken en andere natuurrijke zones in de stad moeten onderling verbonden worden met bomenlanen, plantsoenen, gevel- en dakbegroeiing etc. Via dit groene netwerk kunnen vogels zich veilig verplaatsen. Zo raken populaties niet geïsoleerd.
3. Snoei de struiken zo dat vogels er wat aan hebben. Niet te vroeg of te rigoreus.
4. Gebruik geen bestrijdingsmiddelen. Voor openbaar groen is het gebruik in principe gereguleerd, maar iedereen met een tuin moet er ook vanaf zien. Lees hier tips voor tuinieren zonder gif.
5. Heb je een tuin? Plant een struik. Hier tippen we enkele voorbeelden. En gebruik een heg en geen schutting als afscheiding met de buren.

Lees hier het volledige onderzoeksrapport van Sovon.

Tekst: met dank aan Mariël Verburg