Jonge Belgische vogelonderzoeker krijgt nieuwe prijs

Naast zijn onderzoek is prijswinnaar Wouter Vansteelant één van de oprichters van Batumi Raptor Count. Dankzij dit initiatief is sinds 2008 de fenomenale roofvogeltrek in het najaar in Georgië op een gestandaardiseerde manier met vrijwilligers geteld. Wouter: “Ik vind het een hele eer om deze prijs te krijgen. Toen ik de brief kreeg en zag dat mijn werk voor Batumi Raptor Count zo prominent werd benoemd, maakte mij dat fantastisch gelukkig!” Maar Wouter draagt op nog meer vlakken bij aan de ornithologische gemeenschap, namelijk door studenten te begeleiden, publicaties te redigeren, evenementen te organiseren en deel te nemen aan besturen.

Veel van Wouters onderzoek gaat over roofvogels. Zo volgde hij verschillende vogelsoorten met GPS-zenders tijdens de trek om te zien hoe ze op elkaar reageren en hoe ze omgaan met leefomstandigheden onderweg. Zo wist hij aan te tonen dat wespendieven tijdens hun trek tussen Europa en Afrika slim gebruik maken van voorspelbare windpatronen.

Toch ziet hij zichzelf niet als roofvogelman. “Ik ging naar Batumi in Georgië voor het wonderbaarlijke fenomeen dat vogeltrek heet.” Hier kan je thermiekbellen vol met vele roofvogels zien passeren tijdens de trek naar het zuiden. “Waarom bewegen vogels zoals ze doen en hoe leren ze dat? Welke soort ik dan bestudeer dat maakt mij eigenlijk niet uit. Alle trekvogels zijn fascinerend.”

Batumi Raptor Count is een goed voorbeeld van hoe onderzoek en bescherming samen kunnen gaan. “Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat onderzoek om meer gaat dan publiceren. Het gaat ook om menselijke relaties. De tellingen in Georgië worden georganiseerd door een bevlogen groep van vooral Vlaamse en Nederlandse jongeren. Op de telposten komen jaarlijks mensen van over de hele wereld samen, verbonden door hun gedeelde liefde voor trekvogels. Die relaties zorgen ervoor dat we nu nog steeds elk najaar kunnen tellen.” 

Ook op het gebied van bescherming en educatie wordt er veel bereikt. Vogelbescherming steunde onder meer een project van de vogeltellers om schoolkinderen uit de buurt les te geven over de roofvogeltrek. “Het illegaal schieten van vogels gebeurt nog steeds. Het is een traag proces, maar we merken wel dat er meer geluisterd wordt. Lokale overheden zien dat ons project ecotoerisme aanzwengelt. Maar ze begrijpen ook steeds beter dat illegale jacht potentiële toeristen weghoudt van Batumi.”

Onderzoek is essentieel voor een goede bescherming van vogels. Zo is het belangrijk om te weten waarom aantallen van een soort teruglopen en wat we daar aan kunnen doen. Op dit moment bestudeert Wouter de droogte in Nationaal Park Doñana in Spanje vanuit trekvogelperspectief. Door klimaatverandering heeft Zuid-Europa te maken met extreem weer en aanhoudende droogtes.

Minder regenval in combinatie met een groeiende vraag naar water zorgen ervoor dat zowel natuurlijke als kunstmatige wetlands, zoals rijstvelden, bedreigd worden. “De droogte in Doñana heeft een internationaal effect. ‘Onze’ trekvogels, zoals grutto’s en lepelaars, maken gebruik van deze wetlands tijdens de trek. De droogte is dan ook niet alleen een probleem van Spanje, maar voor heel Europa en vereist samenwerking om het op te lossen.” Gelukkig worden er steeds meer stappen gezet om natuurlijke wetlands te herstellen.

Alleen onderzoek is niet voldoende om vogels en hun leefomgeving te beschermen vindt Wouter. “Met mijn onderzoek bestudeer ik hoe trekvogels reageren op veranderingen in hun leefomgeving. Door de kennis en verwondering daarover te delen, hoop ik dat meer mensen vogels gaan waarderen en dat er zo meer goodwill ontstaat om ze te beschermen.”

De nieuwe prijs van de British Ornithologists’ Union laat zien dat onderzoekers voor meer gewaardeerd kunnen worden dan alleen het publiceren van wetenschappelijke artikelen. Wouter: “Ik denk dat bijdrages aan de ornithologie náást wetenschappelijke publicaties niet genoeg gezien worden, maar hopelijk begint dat te veranderen. Ik heb tijdens mijn wetenschappelijke carrière vaak te horen gekregen - met de beste bedoeling – dat al de tijd die ik in collectieve projecten stopte niet ten goede kwam van mijn eigen loopbaan. Ik zie deze prijs dan ook als aanmoediging voor jonge onderzoekers om juist wel verder te kijken dan je publicaties.” Een goed voorbeeld in Nederland vindt hij de Nederlandse Ornithologische Unie. Zij brengen amateur en professionele onderzoekers met elkaar in verbinding.

Goed onderzoek, de ornithologische gemeenschap versterken, mensen verbinden en raken met vogelverhalen, dat lijkt het werk van Wouter goed samen te vatten. Deze elementen komen ook terug bij BirdEyes, een onderzoeksinstituut in Leeuwarden van de Rijksuniversiteit Groningen en voorloper op het gebied van het combineren van wetenschap en communicatie. “Ik ben dan ook dolblij dat dit hier een intrinsiek onderdeel is van het werk. Vogelverhalen moeten we blijven herhalen en prominent in beeld brengen. Alleen zo komen we uiteindelijk tot verandering waardoor de wereld voor vogels en ons beleefbaar blijft.”

Lees het juryrapport

Meer over Wouter