Weer he-le-maal voor niets

Buiten het broedseizoen maken steltlopers graag gebruik van plas-drasgebieden. Ik heb het geluk dat er eentje op fietsafstand van mijn huis ligt. Aankomende en vertrekkende grutto’s gebruiken deze Lekuiterwaard als rustplek om te herstellen van de trek of om zich er op voor te bereiden. Ze foerageren er op muggenlarven en slapen er veilig in een groep met de poten in het water.
Sinds 2014 volg ik daar het verloop van de aantallen grutto’s en noteer de gekleurringde exemplaren. Die unieke combinaties van ringetjes zijn hun Burger Service Nummer. Op deze manier zijn de vogels van afstand individueel herkenbaar en weten we bijvoorbeeld waar ze verblijven tijdens hun trektochten en dat is essentiële informatie om soorten te kunnen beschermen.

Mijn grutto-waarnemingen geef ik door aan Jos Hooijmeijer (Rijksuniversiteit Groningen), die het kleurringdatabestand beheert. Als je dat aflezen een aantal jaren op rij doet, gaan de vogels pas echt voor je leven.

Mijn favoriete grutto heeft aan de linkerpoot achtereenvolgens gele ring-rode ring-rood vlaggetje en aan de rechterpoot rode ring-blauwe ring (van boven naar beneden). Afgekort met de beginletters van de Engelse kleurnamen is zijn code: R5YRRB. Deze vogel is in 2009 als adulte man geringd door Astrid Kant, bevlogen weidevogelbeschermster en ringer in de Vijfheerenlanden (Z-H).

Nu heeft Astrid in de loop van de jaren vele honderden grutto’s ge(kleur)ringd, dus waarom juist dit exemplaar?

Nu wordt er niet alleen in Nederland goed op gekleurringde grutto’s gelet. Dat gebeurt langs hun hele trekroute, tot in de overwinteringsgebieden in westelijk Afrika (o.a. Senegal, Guinee) aan toe. Sommige vogels worden meer dan tien maal in een jaar ‘afgelezen’. Op hun reis tussen overwinteringsgebied en broedgebied trekken grutto’s over het Iberisch schiereiland. De meeste grutto’s gaan west-om, via de Extremadura  of Coto Doňana (Sp), of ze landen in de rijstvelden bij Lissabon, langs de Taag.

Maar, een klein deel van de West-Europese populatie vliegt oost-om. De Ebrodelta en L’Albufera (nabij Valencia, Sp) zijn gekende tussenstops langs de oostelijke route. En u raad het wellicht al, R5YRRB gaat consequent oost-om.

Grutto's foerageren in de rijstvelden van L'Albufera (Sp.) / film René Faber

Nu komt een tweede weidevogelmens-in-hart-en-nieren om de hoek kijken: René Faber. René gaat al jaren-op-rij in februari naar L’Albufera om gekleurringde grutto’s af te lezen en ontdekt daar vrijwel elk jaar R5YRRB. Uiteraard krijg ik dan een appje van hem. Op mijn buurt stuur ik hem er eentje, wanneer ik R5YRRB op mijn ‘homepatch’ in de Lekuiterwaarden weer in de telescoop heb. Soms zit er nog geen week tussen die twee appjes. Het is altijd goed voor een ‘gouden-randje-aan-de-dag' in het vroege voorjaar.

Mede door de inspanningen van René worden de rijstvelden bij L'Albufera en de Ebrodelta ook in de andere maanden van het jaar frequent door Spanjaarden afgezocht op gekleurringde grutto’s. Op 8 juni jl. kreeg ik van hem een berichtje met een foto van R5YRRB. Begeleidende tekst: ‘ter plekke in Valencia, geen succesvol broedseizoen’. Want succesvol broedende grutto’s zijn niet zo vroeg weg; die vertrekken pas vanaf juli. De mannetjes helemaal, want die blijven het langst bij de jonge vogels.

Ik heb mijn afleeslijst met laatste-jaarwaarnemingen van R5YRRB in de Lekuiterwaarden er bij gepakt. Elk jaar opnieuw hoop ik op een juli-waarneming van hem. Maar de gegevens spreken voor zich: 14 mei (2016), 11 t/m 26 mei (2017), 10 mei (2018), 14 mei (2019). 2020 heeft door het gortdroge voorjaarsweer een uiterst beroerd broedseizoen voor weidevogels opgeleverd.

Ik heb tot op heden R5YRRB in de uiterwaarden langs de Lek gemist, maar nu is hij op 8 juni al weer in Spanje gezien. Dat betekent dat hij, met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, al vijf jaar op rij geen kuikens groot heeft weten te krijgen. Vijf jaar op rij vloog hij dus al die kilometers van en naar zijn broedgebied in de Vijfheerenlanden… he-le-maal voor niets. 

Foto in de header: Grutto's arriveren in de Vijfheerenlanden / Jouke Altenburg