Vogels kijken achter gesloten deuren op de Filipijnen

Achter ons ging het hek direct dicht nadat we de toegangspoort van het ‘bedrijventerrein’ opreden. We bezochten wat in het jaar 2000 al een van de laatst overgebleven grote aaneengesloten tropische laaglandbos was, niet alleen van het eiland Mindanao, maar van de gehele Filipijnen.

Na onze geslaagde poging om de apenarend te vinden was nu PICOP aan de beurt. PICOP staat voor Paper Industries Corporation of the Philippines, en was de toenmalige eigenaar van een tropisch laaglandbos aan de oostkust van het eiland Mindanao en tevens in het bezit van de houtkap-concessie. Onder vogelaars was het een beroemd gebied, omdat het merendeel van de endemische laagland-vogelsoorten van de Filipijnen en Mindanao er leefden. Veel van deze vogelsoorten zijn intussen met uitsterven bedreigd.

We zagen tijdens ons meerdaagse bezoek aan het PICOP-gebied nog bossen van een ongerepte schoonheid met fantastische vogels zoals de rufous hornbill, Mindanao wattled broadbill, azure-breasted pitta en celestial monarch.

PICOP beschermde het gebied heel goed tegen ongenode gasten met als doel om hun eigen ‘kapitaal’ te behouden. Die rust zorgde ervoor dat de vogels er nog floreerden voor zolang het duurde. Het gebied was destijds ook nog groot genoeg voor rebellen die zich in de afgelegen hoeken van het gebied schuil konden houden. Dat weerhield ons niet, want als je zoveel mogelijk van de unieke vogelsoorten van de Filipijnen wilde zien, dan moest je PICOP bezoeken.

Het gebied was alleen toegankelijk onder begeleiding van een lokale gids, de bij PICOP werkende Felizardo Goring (‘Zardo’). Zardo was niet alleen onmisbaar om binnen te komen, met al het benodigde papierwerk, maar ook onmisbaar omdat hij het gebied als zijn eigen broekzak kende en wist waar de vogels zaten die we graag wilden zien.

Die eerste ochtend zagen we meteen bij een bosvijver de prachtige southern silvery kingfisher, een donkerblauw gekleurde ijsvogel en een van de hoofddoelsoorten van het gebied. Kort daarna merkte we al snel dat het gebied toch niet helemaal goed op slot zat. Langs de weg lag een omgevallen reuzenboom. En met omgevallen bedoel ik dan omgehakt.

“Die stond gisteren nog”, wist Zardo ons te vertellen. Volgens hem was dit de afgelopen nacht gebeurd. Locals bleken regelmatig het gebied in te gaan om bomen om te kappen, voor eigen gebruik.

Maar illegale houtkap was niet het enige probleem. De volgende ochtend stonden we op een kruispunt in het bos te wachten totdat de Winchell’s kingfisher zich liet zien, een blauw-witte ijsvogel die in boskruinen leeft. Tijdens het wachten gedroeg Zardo zich opvallend alert en zenuwachtig. Nadat we de ijsvogel na lange tijd fraai hadden gezien en wegreden, kwam het verhaal eruit. De week ervoor was er op deze plek een schietpartij geweest met illegale gasten, waarbij een aantal medewerkers van PICOP het leven zouden hebben gelaten.

De volgende ochtend stond Mount Pasian op het programma, een beboste berg binnen het gebied van PICOP. Boven op de berg maakten we kans op Lina’s sunbird, een enkele jaren daarvoor door wetenschappers beschreven honingzuiger. Overigens bleek kort na de publicatie dat de soort dertig jaar ervoor al was ‘gevonden’, maar als een afwijkende andere soort honingzuiger in de kast was weggelegd.

Was het beneden warm en zonnig, bovenop Mount Pasian bleek het koud, winderig, met veel regen en potdicht met mist. Nevelwoud is het ideale leefgebied van de Lina’s sunbird, de vogel die we heel graag wilden zien. We waren er alleen niet echt op gekleed. De laatste 5 kilometer van de weg was daarbij onbegaanbaar voor onze jeepney, een soort open truck en een veelgebruikt vervoersmiddel op de Filipijnen. Lopen dan maar.

Verkleumd op de top van de berg aangekomen, was de Lina’s sunbird gelukkig snel gevonden, naast nog enkele andere endemische bergsoorten als cryptic flycatcher en metallic-winged sunbird. Omdat we de hoofdsoort van ons bezoek gevonden hadden, besloten we terug te keren. Drijfnat dropen we af naar de jeepney, om lager op de berg de zon te vinden om onszelf te drogen en op te warmen.

De terugreis zelf, langs de beboste bergflanken, was een van de hoogtepunten van de gehele vakantie. Onafgebroken tropische bossen tot het oog reikt. Een stop langs de kant van de weg werd ingelast, alleen al om het uitzicht en het groen in ons op te nemen. Zo is tropisch bos bedoeld. Meerdere soorten neushoornvogels, inclusief een grote groep writhed hornbills, waren een goede indicatie dat het bos hier nog gezond was. Ondanks de bedreiging van houtkap. Twee Philipine needletails, een endemisch lid van een familie van ultrasnelle gierzwaluwen, met een uniek ‘batman’-profiel, vlogen als synchroon vliegende straaljagers boven het bos, en droegen in grote mate bij aan het magische moment.

Sinds 2005 is PICOP buiten bedrijf. Goed nieuws zou je denken maar, alhoewel beschermd op papier, is het sindsdien van alle kanten en van binnenuit gefragmenteerd geraakt door de lokale bewoners die het bos in trokken om te wonen en te leven. Zij gebruiken het bos nu om in hun levensonderhoud te voorzien, noodzakelijk na het vertrek van PICOP als grootste werkgever.

Naast houtkap en het verbranden van delen bos voor het maken en verkopen van houtskool is helaas ook de illegale vogelvangst toegenomen, een groot probleem in heel Zuidoost-Azië. De overgebleven zeldzame vogels in het steeds kleiner wordende leefgebied worden weggevangen en verkocht op de markt voor wat extra inkomen.

Zardo is nog steeds in het gebied actief, maar nu in dienst van de regering, en maakt zich net als vele andere natuurbeschermers grote zorgen. Sommige vogelsoorten zoals de celestial monarch worden al nauwelijks meer waargenomen.

Ondanks de fantastische terugreis door de uitgestrekte bergbossen bleek dit niet het hoogtepunt van die dag. Bij aankomst bij ons hotel was de anders rustige straat te zijn veranderd in een zee van gillende meiden. Verbaasd reden we stapvoets door de menigte naar de ingang van ons hotel.

Enkele beroemde Filipijnse soap-sterren bleken in ons hotel te zijn neergestreken voor een lokaal optreden. Telkens wanneer iemand langs het balkon op de eerste verdieping voorbij liep, ging er een golf van opwinding door de straat. De bakvissen hoopten op een glimp van een van de sterren en ontlaadden wanneer ze dachten iemand van hun dromen te zien. De opwinding daalde gelijk als het een hotelmedewerker was, maar bouwde meteen weer op – de volgende persoon kon namelijk wél een van de soap-sterren zijn. Zo golfde de energie door de straat heen en weer.

Een grap kon niet uitblijven. Ik sleepte Jan, rond de twee meter lang, met me mee en op drie sprongen we samen, met uitgestrekte armen, het balkon op. Een orkaan van geluid steeg op uit de menigte en rolde als een deken van energie over ons heen.

Lachend rolden we de trap af, en bleken we de lachers in het hotel ook op onze hand te hebben gekregen, inclusief de soap-sterren. We hadden in ieder geval weer enkele seconden aan onze 15 minutes of fame toegevoegd.

Het volgende blog van Marc gaat over de fotohutten voor de Nonggong babbler in China.